اقلیم شناسی رمان روستای برغان
بانو مهین دانشور - متولد 1316 خورشیدی - داستان نویس، مترجم و پژوهشگر ساوجبلاغی
است. تاکنون از ایشان یک مجموعه داستان، دو رمان و هشت ترجمه منتشر شده است. این نویسنده روستانویس در رمان «خانواده میکاییل و اعقاب» تصویری داستانی از روستای کهن برغان - از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ - ارایه می دهد. دوست گرامی ام آقای زکریا مهرور - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و نویسنده کتاب برغان اقلیمی دیگر - در نوشته زیر، اقلیم شناسی آن رمان را بررسی کرده است. مقاله پیش گفته در مجله «ادبیات داستانی» شماره 84 منتشر شده است. «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» خواندن آن رمان و این مقاله را به جوانان ساوجبلاغی توصیه می کند.
* * * * *
از دوره مشروطه، توجه به زندگی دهقانان و وضعیت روستاها صورتی جدّی گرفت اما بهترین نوشته‌ها و داستان ها در این‌باره از ده چهل آغاز شد. در این دهه «غلام‌حسین ساعدی» و «جلال‌آل احمد» پیشرو ادبیات روستایی بودند؛ رمان ها، به‌ویژه تک‌نگاری های این دو نویسنده درباره روستاهای آذربایجان، جنوب کشور و طالقان ارزش و اهمیتی بسیار دارند. در دهه‌های بعد «امین فقیری»، «محمود دولت‌آبادی» و …این نوع داستان را استقلال و گسترشی درخور بخشیدند و اقلیم های فارس، خراسان و کردستان را توصیف کردند .
رمان «خانواد میکاییل و اعقاب» (1372) از خانم «مهین دانشور» یکی از رمان های اقلیمی ده هفتاد است که از دیدگاه بوم‌شناختی و تشریح و توصیف فرهنگ و رسوم روستایی قابل توجه است. دانشور این رمان توصیفی و اقلیمی را در پنجاه بخش تنظیم و در آن، زندگی دهقانان، مسایل کشاورزی سنتی، سرگذشت خانواده‌های اصیل و روند زوال آنها، اضمحلال تدریجی تولید محصولات باغی و دل‌مشغولی ها و وسواس های زنان روستایی را با گذر از خاطرات سال های دور به روشنی توصیف و تحلیل نموده است.
رمان خانم دانشور از این نظر که تنها رمان در خصوص یکی از روستاهای واقع در کوهپایه‌های میانی البرز غربی است، ارج و اعتباری بسیار دارد. روستاهای این ناحیه کوهستانی در حاشیه چندین رود و رودک از جمله رود کرج، رودخان برغان (barghan) و شاهرود طالقان پراکنده‌اند و مردم آنها به زبانی نزدیک به زبان مازندرانی با تفاوت های لهجه‌ای در هر روستا سخن می‌گویند. برغان که در میان این منطقه واقع شده مکان وقوع حوادث رمان خانواد میکاییل و اعقاب است. در رمان خانم دانشور چهره برغان در توصیف مکانها و محله‌های کوچک‌تر روستا، همچون درّ عابد، صومعه، میان اَسل، چِمِک، پرنان، پیشان، سیاه کلاته، پیله‌وا و.... ترسیم شده است...
جهت مطالعه متن کامل مقاله فوق رجوع کنید به:
http://tajassomi.iricap.com/magentry.asp?id=1414
نظرآباد، سرزمین کهن خشت
خبرگزاری ایرنا- 7 فروردین 1390: نه هزار سال پیش، دستان ساکنان منطقه ای در دامنه رشته کوه های البرز از آب و گل، آثاری از خود بر جای گذاشتند که اکنون به عنوان نخستین خشت ساخته دست بشر برای باستان شناسان جهان شناخته شده است. تپه های شهرستان نظرآباد، در جریان کاوش های باستان شناسی تپه های به دست آمده، که علاوه بر اثبات قدمت سکونت بشر در این منطقه از سرزمین پهناور ایران، نشانگر وجود تمدنی دیرینه در آن است.
روایت میترا دلگشایی از گویش کردانی های شهرستان ساوجبلاغ
میترا دلگشایی، بررسی گویش کردان ساوجبلاغ، پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واح‍د تهران م‍رک‍زی، دان‍ش‍ک‍ده زبان های خ‍ارج‍ی، استاد راه‍ن‍م‍ا: دکتر ایران ک‍ل‍ب‍اس‍ی، استاد م‍ش‍اور: دکتر ی‍دا.. پ‍رم‍ون، 1383، 244 صفحه.
چکیده پایان نامه: به ع‍ل‍ت زوال و ن‍اب‍ودی گ‍ویش‍ه‍ا و ل‍ه‍ج‍ه‌ه‍ا به مرور زمان و ل‍زوم ح‍ف‍ظ و بررسی آنها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی کشور، این پایان نامه به بررسی گویش کردان پ‍رداخ‍ت‍ه است روش ن‍م‍ون‍ه گیری: 
م‍ص‍اح‍ب‍ه با گ‍وی‍ش‍وران ب‍وم‍ی روستای کردان ش‍ام‍ل اف‍راد پ‍ی‍ر، جوان، مرد و زن در این روستا است. روش پژوهش: به م‍ن‍ظور گ‍ردآوری داده‌ه‍ای ت‍ل‍ف‍ظی، ن‍ح‍وی و غیره درای‍ن گویش از روش م‍ی‍دان‍ی و در پ‍اره‌ای م‍وارد از روش ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای اس‍ت‍ف‍اده شده است.
ن‍ت‍ی‍ج‍ه ک‍ل‍ی: گویش کردان ش‍ب‍اه‍ت ه‍ای‍ی با گویش مازندرانی دارد. واک‍ه‌ه‍ا و ه‍م‍خ‍وان‍ه‍ا با فارسی م‍ع‍ی‍ار ت‍ف‍اوت‍ی ن‍دارد. درم‍ورد واک‍ه‌ه‍ای م‍رک‍ب یا دو گانه، در این گویش واک‍ه م‍رک‍ب [ [ewن‍ی‍ز وجود دارد. از خ‍ص‍وص‍ی‍ات ص‍رف‍ی این گویش ت‍ق‍دم داش‍ت‍ن ص‍ف‍ت بر م‍وص‍وف و م‍ض‍اف ال‍ی‍ه بر م‍ض‍اف می باشد. ح‍روف اضافه در این گویش، پ‍س‍ی‍ن ه‍س‍ت‍ن‍د. ج‍ن‍س‍ی‍ت در این گویش خ‍ن‍ث‍ی است. در بخش اف‍ع‍ال ون‍ده‍ای زمان گذشته س‍از، ون‍د ن‍ف‍ی پ‍س‍ون‍د م‍ص‍دری و ش‍ن‍اس‍ه‌ه‍ای ف‍ع‍ل‍ی، ش‍ک‍ل خ‍اص‍ی دارند و ون‍ده‍ای اش‍ت‍ق‍اق‍ی و ت‍ص‍ری‍ف‍ی م‍ت‍ف‍اوت‍ی در این گویش وجود دارد.
کلید واژگان: گویش ها، زبان شناسی، ساوجبلاغ، گویش کردان، گویش شناسی.
میراث جهانشمول آیین نوروزی گویی رازی، روحی، رمزی و حقیقتی هست که جاودانه به آن نیازمندیم .
(دکتر حکمت الله ملاصالحی از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد)
ساوجبلاغ؛ گهواره روستاهای شگفت انگیز
نظرآباد؛ سرزمین کهن خشت
نویسندگان «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» فرارسیدن نوروز 90 را صمیمانه شادباش عرض می کنند و مقدم میهمانان نوروزی شهرستان های کهن و بهاری ساوجبلاغ و نظرآباد را گرامی می دارند.
نوروز، آیین جهان شمول زایش و رویش و رستاخیز
ای تو بهار حسن بیا کان هوای خوش
بر باغ و راغ و گلشن و صحرا مبارکست
ای صد هزار جان مقدس فدای او
کاید به کوی عشق که آنجا مبارکست
ای جان چار عنصر عالم جمال تو
بر آب و باد و آتش و غبرا مبارکست
هر دل که با هوای تو امشب شود حریف
او را یقین بدان تو که فردا مبارکست (کلیات شمس)
استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد است که هم اکنون در دانشگاه آتن (یونان) به پژوهش و تدریس اشتغال دارد. ایشان نخستین پژوهشگری است که مباحث دشوار و عمیق دانش نوظهور «فلسفه باستان شناسی» را در ایران مطرح کرده است. استاد در مقاله زیر، ویژگی های معنوی و آیینی عید نوروز را بررسی کرده است. در بخشی از این مقاله آمده است:
«هر چند نوروز، جشن ها و آیین های بهاری "هستی شناسی" میراث عصری است که چندین هزاره تاریخ، بین بشر عهد باستان و معاصر، بین احساس، اندیشه و منظر و باور او از هستی، تاریخ، زمان و واقعیت مرگ و زندگی و تجربه بشر عالم مدرن از وضع وجودی خویش، از ماده، حیات، تاریخ، زمان و یا اساسا" هر پدیده و رویدادی فاصله افکنده لیکن در هسته و گوهر میراث جهانشمول آیین نوروزی گویی رازی، روحی، رمزی و حقیقتی هست که جاودانه به آن نیازمندیم. متاسفانه آنچه از نوروز و آیین های بهاری در عصر ما به جای مانده حلقه ای است سخت ساییده فرسوده و زنگار گرفته از سلسله ای فراخ و پر پیچ از جشن ها، آیین ها، عزایم مقدس ایرانی، کهن، باستانی و جهانی، که تقریبا" همه از میان رفته اند و تنها سنت و صورت میراثی از آن در میان ایرانیان همچنان یگانه و بی همراه ره می سپارد...»
جهت مطالعه متن کامل مقاله رجوع کنید به:
http://www.rasekhoon.net/Article/Show-22382.aspx
زهرمار خان از لب دیگ پایین نمی آید!
به کوشش: دکتر حسین کیا
اشاره: ایل افشار ساوجبلاغ به سرپرستی سلیمان خان افشار قاسملو معروف به «صاحب اختیار» همان ایل بزرگ و مقتدری بود که آقا محمدخان قاجار به دلیل ارتباط نزدیک با این ایل و هواخواهی شان از او، تهران را به پایتختی انتخاب کرد. تهرانی که به اقامتگاه ایل افشار در ساوجبلاغ نزدیک بود. در کتاب «شرح زندگانی من» نوشته عبدالله مستوفی - که دارای نثری زیبا و بسیار خواندنی است - اطلاعات فراوانی درباره منطقه ساوجبلاغ وجود دارد به طوری که در اکثر صفحات این کتاب نامی از ساوجبلاغ به میان آمده است. دکتر حسین کیا بخشی از مطالب و اطلاعات این کتاب را استخراج کرده و در اختیار وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی قرار داده است. مطلب زیر ماجرایی جالب است درباره «زهرمار خان» رییس ایل افشار ساوجبلاغ.
* * * * *
انتشار گلستان سعدی با خط ، مقدمه و ناشر نظرآبادی
نظرآباد همچنان شهرستانی فرهنگی است. در اسفند 1389، «گلستان سعدی» براساس نسخه محمد
علی فروغی و با خط استاد امیر اصغری - خوشنویس کوشای شهرستان نظرآباد - منتشر شد. ناشر این مجموعه هنری 2000 نسخه ای، انتشارات رهام اندیشه نظرآباد است. مقدمه خواندنی اسماعیل آل احمد - مدیر موسسه رخسار قرآن شهرستان نظرآباد - و گل و مرغ رامین مرآتی از زیبایی های چشم نواز این کتاب است. وبلاگ «ساوجبلاغ پژوهی»، تولد این کتاب را به دست اندرکاران آن شادباش عرض می کند. امیدواریم نهادهای فرهنگی شهرستان هم به وظیفه خود عمل کنند و از آقای فتحعلی پور مدیرعامل «کارخانه آسفالت کردان» فراگیرند که چگونه از این اثر ماندگار پشتیبانی مالی کرده است. دیباچه آقای آل احمد بر گلستان را در ادامه مطلب بخوانید:
* * * * * *
تلاش برای این نوپای نازنین !
اشاره: حجت الاسلام والمسلمین آقای اسماعیل آل احمد مدیر «موسسه رخسار قرآن» است که از سا
ل 1386 در شهرستان نظرآباد فعالیت می کند. ایشان اگر چه روحانی است اما در میان فعالان فرهنگی و هنری شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد به «نواندیشی»، «صداقت» و «بردباری» شهره است. این روحانی 35 ساله اهل قلم و هنر، هم اکنون در شهر قم مشغول فراگیری دروس خارج فقه و اصول است. ایشان همچنین قرآن پژوه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه قم است و چندین مقاله درباره قرآن کریم در مطبوعات به چاپ رسانده است. نگارش کتاب «در کمند غزال» و ویرایش کتاب های «دشتی به وسعت تاریخ» و «روستای ایستا» و تحقیق و ویرایش جلد اول کتاب «ققنوس روشنی» تالیف زنده یاد شیخ عباس صبایی - نخستین امام جمعه ساوجبلاغ - از آثار مکتوب او است. «صداقت ساقی: زندگی نامه دانشمندان حوزوی شهرستان نظرآباد» و «بنفشه زار کمند» دو کتاب دیگر ایشان است که تا پایان سال 1389 منتشر خواهد شد.
نوشته زیر، نامه صریح آقای آل احمد به آقای علی حدادی - فرماندار شهرستان ساوجبلاغ - است که از طریق رایانامه (پست الکترونیکی) به وبلاگ «ساوجبلاغ پژوهی» رسیده است. بی هیچ توضیحی متن آن نامه را در ادامه مطلب بخوانید. یادآوری می شود موسسه رخسار قرآن با پشتیبانی استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی در طول سه سال گذشته، فعالیت های قرآنی روزآمدی در بین نسل جوان شهرستان های نظرآباد و ساوجبلاغ انجام داده است. جهت آگاهی از این فعالیت ها نگاه کنید به: http://rokhsareghoran.parsiblog.com
* * * * * *
«محرمی» و برگردان ترکی گلشن راز در شهرستان نظرآباد
به کوشش: هوشنگ حسین زاده
بهمن آراسته یگانه (محرمی) متولد 1327 خورشیدی از شاعران ترک زبان شهرستان نظرآباد است. ایشان در معرفی خود نو
شته است: «تاریخ تولد ثبت شده در شناسنامه ام 1331 است که با تاریخ تولد واقعی من مغایرت دارد. کودکی، دورانی اگر چه کوتاه ولی پر فراز و نشیب بود که ذکر تمام آنها در این مقوله نمیگنجد ولو مثنوی هفتاد من کاغذ شود. بچهها به جای تحصیل علم به کار کشاورزی و دامداری مشغول میشدند و به گمانم عدم وجود مدرسه تا چند ده کیلومتری روستاها باعث این عقب افتادگی علم و طی عمر بیثمر میشد و اگر مدرسهای هم بود پنج، شش کلاس بیشتر نداشت که آن هم برای طبقه مرفه جامعه رقم میخورد، مکتب خانههای ده را هم عدهای با سواد نه چندان زیاد دایر میکردند در قبال آموختن شهریهای ناچیز دریافت می نمودند و تدریس قرآن، بوستان و گلستان رویهای بود که مکتبهای دوران همه مشمول رعایت آن بودند و پس تحصیل آنها نصاب و امثله و... تا اگر شوق علم بیشتر را داشتی راه طلبگی را پیش بگیری.
بی مهری ما ساوجبلاغی ها را بجنوردی ها جبران کردند!
«مهرداد کورش نیا» از هنرمندان شناخته شده تئاتر است که امسال با نمایش «آخرین نامه» در بیست و نهمی
ن جشنواره بین المللی تئاتر فجر حضور دارد. این نمایش ماه گذشته در خانه نمایش تهران روی صحنه رفت و با اقبال تماشاگران مواجه شد. پس از اجرا در کرج و بجنورد - مرکز استان خراسان شمالی - بار دیگر به مناسبت برگزاری جشنواره، اجرای عمومی داشت. «آخرین نامه» با بازی «پوریا رحیمی»، «نوید محمدزاده» و «میثم نوروزی» با رویکردی جدید، موقعیت کمیک سه مرد را در میدان جنگ نشان می‌دهد.
«خبرگزاری موج» از میزان استقبال بجنوردی ها از کارگردان و نویسنده ساوجبلاغی، گزارشی به شرح زیر مخابره کرده است. شکر خدا خراسانی ها با قدرشناسی خود بی مهری ما ساوجبلاغی ها را تا حدودی جبران کردند. امیدوارم مدیران فرهنگ و هنر شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد هم امکانی فراهم آورند تا اهالی این دو شهرستان، آخرین نامه آقا مهرداد را تماشا کنند. وبلاگ «ساوجبلاغ پژوهی» صمیمانه این موفقیت هنری را به جناب کورش نیا و اعضای گروه نمایش بهمن شادباش عرض می کند. جهت آگاهی بیشتر درباره کارنامه هنری مهرداد کورش نیا نگاه کنید به: http://www.bahmantheater.com
* * * * * *
