راسیسم، آزمایش ژنتیک و تغییر نام مغولی ساوجبلاغ !
بخش اول
مردم دشمن چیزی هستند که به آن جاهلند. (امام علی علیه السلام، نهج البلاغه، حکمت13).
نام شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز، به معنای «چشمه سرد» است. علامه علی اکبر دهخدا و دکتر محمد معین، ساوجبلاغ را یک واژه ترکی می دانند. مرحوم جلال آل احمد در کتاب اورازان، املای این کلمه را «ساوجبلاق» نوشته است. دکتر محمدجواد مشکور در کتاب نظری به تاریخ آذربایجان می نویسد: «ساوج در اصل همان سویوق ترکی به معنی سرد بوده است».
حدود سه ماه است که یکی از مخالفان نام «ساوجبلاغ» که اتفاقا" ادعای پژوهش و دانش هم دارد، طی سلسله پیام های ژورنالیستی نژادپرستانه در لوای «ترک ستیزی» و «دفاع از فرهنگ و تاریخ ایران باستان»، همدلی فرهنگی و قومیتی موجود در شهرستان ساوجبلاغ را نشانه رفته است. به قدری این پیام ها آلوده به «راسیسم» است که بنده بابت همه آنها از محضر خوانندگان گرامی عذرخواهی می کنم.
راسیسم، آزمایش ژنتیک و تغییر نام مغولی ساوجبلاغ !
بخش دوم
بنده در حین گفت و گو عرض کردم: «سنگین ترین واژه ها همانند کهکیلویه و بویراحمد را هم می توان با معرفی فراگیر و درست، به واژه ای مانوس و آشنا در ذهن ایرانیان تبدیل کرد. بیایید ببینیم که ما برای معرفی شهرستان ساوجبلاغ چه فعالیت هایی انجام داده ایم. چه مقدار کتاب چاپ شده و چه اندازه فیلم تولید شده است. طالقانی ها در این زمینه بسیار کامیاب بوده اند به طوری که حدود 13 روستای طالقان، دارای کتاب مستقل است اما تعداد آثار چاپ شده مستقل درباره ساوجبلاغ، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسد.»
بوداق منشی قزوینی؛ کلانتر ولایت ساوجبلاغ
حسین عسگری: دوست گرامی ام آقای حسین کیا - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی- در 12 مهر 1389 با ارسال رایانامه ای درباره بوداق منشی قزوینی - کلانتر ولایت ساوجبلاغ در دوره صفویه - خواستار معرفی این مورخ شیعی در وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی شد. این در حالی است که بنده در سال 1388 در جلد 13 دایره المعارف تشیع، صفحه 151 زندگی نامه و تنها اثر به جا مانده از بوداق منشی را معرفی کرده ام. با سپاس از دکتر کیا مقاله کوتاه دایره المعارف تشیع، تقدیم خوانندگان گرامی می شود. پیش از مطالعه آن مقاله، پیام دکتر کیا را بخوانید:
* * * * * *
گفت و گو با دکتر سید غنی افتخاری
مدیر گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
اوج نقش آفرینی طالقان و ساوجبلاغ در عصر سلجوقیان است.
= بخش اول=
حسین عسگری: مطلب زیر حاصل گفت و گوی صمیمی سه ساعته با آقای دکتر سید غنی افتخاری است که در روز 22 مهر 1379 در منزل ایشان انجام شد. در همان سال بخشی از این گفت و گو در ماهنامه تصویر ساوجبلاغ (شماره 60، آبان 1379، ص 10) به چاپ رسید.
دکتر سید غنی افتخاری - متولد 1342خورشیدی- تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در طالقان تکمیل کرد. او در سال 1363 در رشته علوم اجتماعی در مقطع کاردانی فارغ التحصیل شد و همزمان با تدریس در شهرستان ساوجبلاغ در مقطع کارشناسی همین رشته به سال 1368 فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم تهران شد. در سال 1372 فوق لیسانس گرفت. دو سال بعد در مقطع دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران پذیرفته شد. برخی از آثار ایشان عبارتند از: «تاریخ اسماعیلیان در ایران» (قرن چهارم و پنجم با تکیه بر الموت و طالقان)، تصحیح نسخه خطی «سحر سامری و سفر ناصری» (سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار به کلاردشت و طالقان به سال 1301 قمری).
ایشان هم اکنون ضمن تدریس و پژوهش، مدیر گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج است. جهت مطالعه برخی مقالات ایشان رجوع کنید به وبلاگ: http://dr-eftekhari.persianblog.ir
* * * * * *
اوج نقش آفرینی طالقان و ساوجبلاغ در عصر سلجوقیان است.
=بخش دوم=
مرز اسلام، لااله الاالله است اما عرب برای خودش مرز نژادی تراشیده بود یعنی هر کس که لحن و پدر و مادر و نژادش عرب است برتر از بقیه است. ایرانیان هم زود این را فهمیدند و بین ساسانی و اسلام عرب، شیعه را از هر دوی آنها بهتر دیدند و از همان سال های 30 تا 50 هجری یا بعد از فاجعه عاشورا، تکلیف خود را روشن کردند. به همین خاطر هم هست که بعضی از ناسیونالیست ها شیعه شدن ایرانی ها را به سبب رابطه فامیلی داشتن ما با امام حسین علیه السلام می دانند اما این حرف اصلا" درست نیست. این بحث یک بحث عقیدتی است چون اگر فامیلی باعث تشیع ماست پس باید رومی ها زودتر از ما طرفدار ناب امام زمان باشند بلکه به خاطر عدالتخواهی و... بود. منطق امام علی را ببینید که از زمین دو مشت خاک بر می دارند و می گویند عرب و عجم اینگونه اند و هیچ تفاوتی ندارند. همین تفاوت هاست که شما در لشکر مختار با زبان فارسی برخورد می کنید. چون خوب می دانید که در خیزش های اواخر بنی امیه و بنی عباس علاوه بر مذهبی بودن قطعا" مسایل سیاسی هم نقش داشته است یعنی همان اعتراض ایرانی ها به برخورد نژادی عربها.
معدن الاسرار
ملا علی قارپوزآبادی قزوینی زنجانی
ماخذ کتاب: نسخه های عکسی مرکز احیا میراث اسلامی، جلد 1، صفحات: 364 تا 364 / کد دستیابی کتاب:305 / زبان کتاب:فارسی/ مولف:آخوند ملا علی قارپوزآبادی قزوینی زنجانی (1290ق) / کاتب: آخوند ملا علی قارپوزآبادی قزوینی زنجانی (1290ق) / تاریخ کتابت:دوشنبه 12 صفر 1265/ تاریخ تالیف:روز دوشنبه 12 صفر 1265/ نسخه حاضر جلد چهارم کتاب و دارای سی مجلس می باشد./ منابع دیگر: ذریعه 21/219 - 220 ). - ( کتابخانه مسجد چهل ستون - زنجان).
توضیخات در مورد چاپ نسخه:جلد اول و سوم در تبریز دو بار چاپ شده و جلد چهارم و پنجم در تهران سال 1333 به طبع رسیده است. / معدن الاسرار مجالسی است در موعظه و اخلاق و تاریخ و ...، تنظیم شده برای واعظان و اهل منبر در پنج مجلد که جلد دوم آن در زمان حیات مؤلف مفقود شده است. مجالس به آیه ای شروع شده و به ذکر مصایب امام حسین علیه السلام ختم می شود./ نسخه حاضر جلد چهارم کتاب و دارای سی مجلس می باشد و روز دوشنبه 12 صفر 1265 به پایان رسیده است./ آغاز نسخه : «قال تعالی : فی سوره الروم و من آیاته السموات و الارض .. یعنی از جمله نشانهای وجود و قدرت و علم و عظمت و حکمت». / شکسته نستعلیق ، به خط مؤلف، دوشنبه 12 صفر 1265، با تصحیحات و خط خوردگی و اضافات.
معدن الانوار و مشکاه الاسرار
ملا محمدصالح برغانی قزوینی
ماخذ کتاب: کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله مرعشی نجفی، جلد 8، صفحات: 370 تا 372 / کد دستیابی کتاب:3141 / زبان کتاب: عربی/نام کتابخانه: کتابخانه مرعشی نجفی (آیت الله)/ شهر: قم/ مولف:ملا محمدصالح بن محمد برغانی قزوینی (1275ق) / تاریخ تالیف:محرم 1270ق / موضوع:علوم قرآن/ همه اطلاعات: معدن الانوار و مشکاه الاسرار (علوم قرآن - عربی) مقدمه ای است بر تفسیر مؤلف «مفتاح الجنان فی حل رموز القرآن» که بعد از به پایان بردن آن تفسیر نوشته است. در این کتاب طی دوازده کنز بیان می شود که قرآن جز ظاهر آن دارای باطن می باشد که به اهل بیت طاهرین علیهم السلام تاویل شده و حقیقت قرآن را باید از آنان گرفت. این کتاب بیشتر از احادیث و روایات استفاده کرده و برغانی ذیل آنها بیاناتی از خود می افزاید که روشنگر آرای وی است و گاهی در بعضی از موضوع ها راه افراط پیموده و مطالبی غریب می آورد. در پایان کتاب هشت فایده افزوده است که از جمله آنها قواعد تجوید و کشف الایات می باشد و به تاریخ محرم 1270 در کربلا به پایان رسیده است.
فهرست کنوز چنین است: الکنزالاول: فی نبذ مما یدل علی ان للقرآن بطوناً. الکنزالثانی: فی الاخبار الداله علی ان بطن القرآن و تاویله فی الائمه. الکنز الثالث: فی الاخبار المبینه لباب من التاویل المنفتح منه الابواب. الکنز الرابع: فی وجوب الایمان بظاهر القرآن. الکنز الخامس: فیما یدل علی ان علم القرآن عند المؤلف. الکنز السادس: فی کلام الله الوارد فی التوحید والنبوه صریحاً والوارد فی الامامه و الولایه کنایه. الکنز السابع: فیما یوضح ورود بطن القرآن فیما یتعلق بالولایه و الامامه علی اقتفاء هذه الامه سنن الامم السابقه. الکنز الثامن: حول التحریف والتغییر. الکنز التاسع: فی الاشاره الی جمله من التاویلات التی لاینبغی الغفله عنها. الکنز العاشر: فی النمط الاوسط الذی یجب الاخذ به. الکنز الحادی عشر: فی سائر التاویلات العامة التی تجری فی غیر موردها. الکنز الثانی عشر: فی نبذ مما ورد فی تاویل الحروف المقطعه فی اوائل السور. / آغاز: «الحمدلله الکبیر المتعال ذی العز والجلال جل شان من قال فی شانه هوالله الذی لا اله الا هو عالم الغیب والشهاده هوالرحمن الرحیم» / انجام: «و یستغفرلهم کل رطب و یابس حتی حیتان البحر و هوامه و سباع البر وانعامه والسماء و نجومها.» /نستعلیق، عناوین نسخ مشکی، جلد تیماج قهوه ای ضربی. 283 گ، 18 س، 22 × 5/17 سم 283.
روستاهایی به قدمت طالقان
زمان رضاخانی
- بخش اول-
در مقاله حاضر، علاوه بر بررسی نام روستاهای طالقان، با تاریخ این منطقه و پیشینه ساکنان آن آشنا خواهید شد. «طالقان» بخشی بزرگ، کوهستانی و روستانشین در شمال غربی استان تهران است. حرفه بیشتر مردم این بخش از استان تهران باغداری، دامداری، و کشاورزی (زراعت و زنبورداری) است. از نظر زبان شناسی، مردم طالقان به زبان پارسی و گویشی نزدیک به مازنی و گیلکی سخن می گویند. در خود طالقان، هرچه به سوی دامنه های بالاتر پیش رویم، گویش مردم به مازندرانی و گیلانی نزدیک تر می شود. برای مثال به تفاوت بیان دو جمله در سه منطقه توجه کنید:
روستاهایی به قدمت طالقان
- بخش دوم-
پس از حمله تازیان، عرب ها «تپورستان» را «طبرستان» نامیدند. مردمان سرزمین های شمالی ایران، بسیار به دولت و آیین گذشته شان پایبند بودند و سال ها در مقابل تازیان عرب مقاومت کردند. در میان ایشان، دیلم ها بیش از دیگر اقوام شمالی در مبارزه با عرب ها مشهورند. این قوم آنچنان عرب های مهاجم را به چالش کشید که تازیان ناگزیر به خلق روایت ها و حدیث های دروغین برای جلب کمک از دیگر مسلمانان روی آوردند. برای مثال روایت شد که پیامبر اکرم (ص) جنگ مسلمانان با دیلمان را پیشگویی کرده بود و فرموده بود: «قزوین دری است از درهای بهشت. با دیلمان جنگ می کنند؛ شهدای آنجا مانند شهدای بدر هستند.» در روایت دیگری که البته راوی مستند دارد و درست به نظر می رسد، «احمد بن ابراهیم دورقی» به نقل از «خلف بن تمیم» به نقل از «رائده بن قدامه» به نقل از «اسماعیل» به نقل از «مره» می گوید: «علی بن ابیطالب (رضی الله عنه) فرمود از شما هرکس از جنگ با معاویه کراهت دارد، عطا بستاند و به جنگ دیلمان رود. پس چهار هزار یا پنج هزار از جنگ با معاویه روی بگرداندند و من یکی از آنان بودم؛ ما همه عطا خود گرفتیم و به دیلمان شدیم.» حتی سال ها پس از حاکمیت خلیفه عرب بر تمام ایران، ساکنان شمال هر از گاهی دست به شورش علیه تازیان می زدند. چنانکه «ابن واضح یعقوبی» در شرح دوران «ابوجعفر منصور عباسی» می نویسد: «مردم طالقان شورش نمودند و (خلیفه عباسی) «عمر بن علاء» را بر سر آنان فرستاد و او طالقان و دنباوند و دیلمان را فتح کرد و از دیلمان اسیران بسیار گرفت و...»
روستاهایی به قدمت طالقان
- بخش سوم-
- خیکان (خی + ک + ان): خیکان را می توانیم «خیک + ان» هم در نظر بگیریم. در این صورت، «خیک» به معنای ظرف پنیر و ماست و نیز به معنای شکم است. می گویند در گذشته، چون انتقال شیر از بالا طالقان به بخش های پرجمعیت میانی دشوار بود، ابتدا آن را به پنیر و ماست تبدیل می کردند و سپس به بازارهای یادشده می بردند. هنوز هم پنیر بالا طالقان معروف است. از سوی دیگر، «خی» در فارسی بمعنای «چراگاه» و «چمنزار» هم بکار رفته است. این معنای اخیر با نام روستا ارتباط دارد و مانند آردکان، دو پسوند مکانی (ک و ان) بدان افزوده شده است.
روستاهایی به قدمت طالقان
- بخش چهارم-
روستاهایی با پسوند «- ه»: پسوند «-ه» در زبان فارسی، می تواند بعنوان نشانه ی اسم مکان بکار رود.
- وشته {Voshteh} (وشت + ه): اینجا نیز همانند قاعده ی آواییِ یادشده در توضیح «کلانک»، واژه «وَشت» بمعنای خوب و نیکو در لهجه طالقانی به «وُشت» تبدیل شده است. مولوی می گوید: گفت ریشت شد سفید از حال گشت خوی زشت تو نگردیدست وشت.
- پرگه (پرگ + ه): مصدر «پراکندن» در زبان پهلوی به صورت «پرگندن» بکار می رفته است و «پَرگ» ریشه «پراکندن» است. «پرگه» احتمالا به جدا شدن کوچ کنندگان طالقانی از اقوام شمالی اشاره دارد. ما این معنا را در واژه «پراچان» نیز مشاهده کردیم.
- خچیره (خچیر + ه): خچیر در لهجه طالقانی به معنای «زیبا» است و برای مثال، طالقانی ها، دختر زیبا را «خچیره دتر» می نامند. معرب همین واژه در ادبیات فارسی بصورت «خجیر» بکار رفته است. چنانکه فردوسی می گوید: به شاه جوان گفت زرتشت پیر که در کیش ما این نباشد خجیر.
