نسخه ای از ملا محمد جعفر نظرآبادی ساوجبلاغی (سده 13ق)

علی اکبر صفری

پژوهشگر موسسه کتابشناسی شیعه

اشاره: نوشتار ذیل معرفی تنها نسخه ای است که به دست ملا محمدجعفر نظرآبادی ساوجبلاغی قلمی شده، یعنی کتاب روضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه) اثر شیخ زین الدین بن علی احمد عاملی (911- 965ق) مشهور به شهید ثانی. این نسخه در کتابخانه فیضیه است. مقاله زیر نخستین بار در پایگاه اطلاع رسانی موسسه کتابشناسی شیعه منتشر شده است.

 نظرآباد خجسته بنیاد [1] یکی از شهرهای استان البرز (کرج)، در کنار جاده تهران – قزوین قرار گرفته است. این شهر جزء بلوک تهران بوده و ارتباط ویژه ای با پایتخت داشته و از سویی دیگر حوزه های علمیه شهر قزوین امکان مناسب برای بالندگی فرزانگان علم و سخن این منطقه فراهم آورده است در چنین شرایط ممتاز، ساختار علمی و فرهنگی این منطقه برپایه بلند دانش و هنر سامان یافته است و نام بزرگان و دانشمندان برخاسته از آن چون خورشید بر تارک تاریخ درخشیده است. گفتنی است کتابی با عنوان «دشتی به وسعت تاریخ» [2] به پژوهش استاد حسین عسکری نگارش یافته که مهمترین فصول آن پرداختن به تپه ازبکی، خاندان شیخ هادی نجم آبادی، تاریخ روستای احمدآباد مصدق واقع در این شهرستان است.

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره ‏ساز»

على‏اکبر صفرى

پژوهشگر موسسه کتابشناسی شیعه در قم

= بخش اول =

اشاره: دوست فرهیخته ام  آقای «علی اکبر صفری» از پژوهشگران ساوجبلاغی مؤسسه کتابشناسی شیعه در قم است که فهرست نگاری جلد 46 فهرست نسخ خطی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی را در دست تدوین دارد. ایشان در مقاله محققانه زیر، چند تن از مفاخر فرهنگی ساوجبلاغ دوره قاجار را برای نخستین بار معرفی کرده است. این مقاله خواندنی در شش بخش تقدیم خوانندگان گرامی می شود.

دبیر اعلم، عنوان‏نگار، میرزا تقى ساوجبلاغى از سخنوران و نویسندگان قرن چهاردهم است. این ادیب پرمایه و شاعر گرانمایه، دانش خود را به چندین هنر، انشاء، خط، ادبیات فارسى و عربى و... آراسته و در ترجمه و شرح متون دینى به کار برده است. زیست‏نامه و آثار او که در هیچ یک از منابع زندگینامه‏ها و کتاب‏شناسى‏ها معرفى نشده است، طبقه‏اى از نویسندگان نیمه دوم عصر قاجار و تاریخ پیش از مشروطه را مى‏شناساند و گوشه‏هایى از شرایط فرهنگى و اجتماعى آن روزگار را به دست مى‏دهد.

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره‏ ساز»

= بخش دوم =

بى تردید نخستینه‏هاى در تاریخ نگارش و سرایش به نام او ویژه شده است که نشان از نوآورى و ژرف‏نگرى نویسنده دارد: نخستین نهج البلاغه منظوم؛ نخستین صحیفه سجادیه منظوم و دیگر کتاب‏هاى فقهى و حدیثى و تاریخى. دیوان عنوان‏نگار سرشار شکوه است از تنگدستى و درماندگى و ناصبورى. املاکى را که در روزگاران گذشته از پادشاه به تیول گرفته همراه با مزارع موروثى را حاکمان محلى تصرف کرده‏اند و در مصیبت پیرى و نیستى مانده است و قصیده‏هایى در مدح حضرت امیرالمؤمنین، مرثیه‏هاى حضرت اباعبدالله الحسین و نکته هایى از زندگى پریشان او در بردارنده دیوان است. تخلص شعرى دبیر اعلم، دبیرالملک، عنوان نگار، رهى، تقى است هر چند استوارى و پرمایگى در شعر او نه از جوشش که از کوشش حکایت دارد.

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره ‏ساز»

= بخش سوم =

5. خلاصه تواریخ: خلاصه‏اى از تاریخ عمومى ایران، از ایران قدیم تا عصر قاجار که در چهار هزار بیت به شعر درآمده است و روز جمعه نیمه شعبان 1342 سالروز ولادت حضرت ولى عصر عجل الله برابر با عید نوروز به پایان رسیده است. نسخه‏اى از این کتاب به نستعلیق خوش در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامى قم به شماره 165 (فهرست، ج 1، ص 235) موجود است.

6. کنز مؤمن: منظومه‏اى در پانصد بیت درباره اصول دین و فروعات. ناظم، این کتاب را براى فرزندش میرزا رفیع نگاشته است. دو نسخه از آن به خط زیباى او در مرکز احیاء میراث اسلامى به شماره‏هاى 63 و 163 (فهرست، ج 1، ص 93 و 233 ـ 234) موجود است.

7. نظم کبرى در منطق: کبرى در علم منطق، تألیف میرسید شریف على بن محمد گرگانى (متوفاى 825 ق) یکى از کتاب‏هاى درسى نظام آموزشى قدیم است که ناظم، آن را در 27 رمضان 1341 نزدیک به هشتاد سالگى) نگاشته است. نسخه‏اى از آن در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامى به شماره 2/166 (فهرست، ج 1، ص 236) ثبت شده است.

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره ‏ساز»

= بخش چهارم =

19. دستور انشاء: دستورهاى عمومى براى انشاء و نامه‏نگارى، به زبان‏هاى فارسى، عربى، ترکى، فرانسوى نوشته شده و در آغاز قواعد کلى نامه نگارى و سپس چندنامه براى نمونه و تمرین به زبان‏هاى مذکور آورده شده است. نسخه خطى این کتاب، در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامى به شماره 501 (فهرست، ج 1، ص 121) موجود است.

20. منتخب ادعیه: در مقدمه کتاب چاره ساز از آن نام مى‏برد که دعاهاى ایام هفته را با همکارى فرزندش عزیزالله به خط و تذهیب زیبا نگاشته، روى جلد آن را به تصویر ناصرالدین شاه قاجار تزیین نموده است.

21. قزل چشمه: اثر فوق را در مقدمه ترجمه الدر النثیر و چاره‏ساز، معرفى کرده است. قزل چشم در موضوع عروض، صنایع ادبى، معانى، بیان و بدیع است و آن را بیست سال پیش از کتاب چاره‏ساز زمانى که در خدمت پدر به مباحثه علم عروض اشتغال داشته، تألیف کرده است. نام «قزل چشمه» برگرفته از نام مزرعه مؤلف در نواحى ساوجبلاغ است که اکنون از توابع دهستان پلنگ‏آباد اشتهارد به‏شمار مى‏آید.

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره ‏ساز»

= بخش پنجم =

توسل به اهل بیت علیهم‏السلام: ساوجبلاغى در شرح حدیث «الشفیع جناح الطالب» رشته سخن را به بحث شفاعت مى‏کشاند: «باید دانست که شفاعت یوم الدین در واقع تولا و تبرى براى آنهاعین قرب به معبود است جل شأنه. غیر از انوار طیبه این درجه را انتظار نباید داشت.

على الله فى الامور توکلى

بالخمس اصحاب العبا توسلى

محمد المبعوث و بسبطیه بعده

وفاطمة الزهرا والمرتضى على» (ص 121)

در ذیل حدیث «اولى الناس بالعفو اقدرهم على العقوبه» نگاشته است: «امیدوارم رئوف غفور با کمال قدرتى که دارد از اعمال ناشایسته و عقوبت این فقیر بى مقدار عفو فرماید. یا ذالعفو والرضوان بجاه محمد وعترته الطاهره». مؤلف در صفحه 104 در محبت ولایت مى‏نویسد:

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

دبیر اعلم ساوجبلاغى و کتاب «چاره ‏ساز»

= بخش ششم =

نمونه‏اى از شرح: قال علیه‏السلام: «امش بدائک ما مشى بک». (ص 59 ـ 60) در این عبارت موجزه از بدیع صنعت اشتقاق است که امش و مامشى هر دو از یک مأخذ و از مشى مشتق‏اند؛ چنان که در مثال این صنعت و بقاى آن حضرت گفته‏اند:

بقیت بقاء الدّهر یا کهف اهله

وهذا دعاء للبریة شامل

مى‏فرماید بر و به راه صبر و صبر کن به مرض و آنچه ناگوار است به تو؛ یعنى از درهایى که دارى. اى اصبر على الداء اینجا مقصود، مدارا با درد پنهان داشتن است. آنچه دیده و شنیده شده، دردهاى بسیار بزرگ از نهفتن و پنهان داشتن به وسیله اندک معالجه و تفضل الهى علاج شده و دردهاى مختصر از زیادى وجع با این و آن و شهرت موجب هلاک آمده [است] احادیث و اخبار و کلمات بزرگان در اثبات این معنى است:

گفت پیغمبر که هرکه سر نهفت

زود باشد با مراد خویش جفت

جهت مطالعه ادامه مقاله، اینجا را کلیک کنید...

تحلیل دیدگاه کشاورزان  نظرآباد پیرامون وضعیت شاخص‌های ذهنی کشاورزی پایدار در سطح خانوار زارع

بررسی روند تجزیه و ماندگاری دو علف کش آترازین و D 2,4 در شرایط مزرعه (مناطق نظرآباد کرج و کامیاران کردستان و دینور کرمانشاه)

هندسه ساختاری کوه‌های طالقان، شاهدی بر تکامل ساختاری جنوب البرز مرکزی از زمین‌ساخت وارون تا ترافشارش چپ‌گرد

مطالعه فلوریستیک و برآورد شاخص های تنوع گونه های گیاهی  در زیرحوزه های آبخیز طالقان

کاربرد پیل سوختی در واحدهای غیرمتمرکز تولید انرژی، بررسی نمونه های نصب شده در جهان و در سایت انرژی های نو طالقان

--------------------------------

جهت مطالعه چکیده مقالات فوق، اینجا را کلیک کنید...

روستایی در طالقان گریزان از مدرنیته

اشاره: مجله اخبار شیعیان (ماهنامه خبری و تحلیلی شیعیان جهان) در شماره 57 (مرداد 1389، صفحه 31) طی مطلبی با عنوان «درنگی در روستای ایستای طالقان» به قلم حسین عسگری، به معرفی اهل توقف طالقان پرداخته است. وب سایت حوزه نیوز (پایگاه رسمی مرکز خبر حوزه های علمیه) در تاریخ 27 مرداد 1389 گزارشی به شرح زیر از آن مقاله را منتشر کرده است. http://www.hawzahnews.com/showdata.aspx?dataid=17745

---------------------------

اهالی روستای ایستا از هر گونه مظاهر تکنولوژی و تمدن جدید دوری می‌کنند و همین عزلت گزینی و انتخاب زندگی رهبانی، هاله‌ای از شایعات و سخنان عجیب را اطراف آنان پراکنده است. به گزارش سرویس علمی - فرهنگی مرکز خبر حوزه، ماهنامه اخبار شیعیان در شماره اخیر خود با درج مطلبی تحت عنوان «درنگی در روستای ایستای طالقان» آورده است: «در اصل این طایفه از پیروان میرزا صادق مجتهد تبریزی، فقیه مشهور دوره مشروطه هستند که با الهام از آرای تجدد ستیز او چنین زندگی را در زمانه تسلط مدرنیته سامان داده‌اند. میرزا صادق مجتهد تبریزی از فقهایی بود که در هر دو حیطه نظر و عمل، بسیار بر طرد مطلق اندیشه تجدد و دستاور‌هایش تاکید می‌کرد و تا پایان عمر بر عدم جواز استفاده از ابزار تکنولوژیک و امور جدید و مدرن فتوا می‌داد.

جهت مطالعه متن کامل مطلب، اینجا را کلیک کنید.