محوطه ازبکی؛ میراث دار نخستین دوره روستانشینی در ایران و خاورمیانه
نشست تخصصی بررسی یافته های باستان شناسی محوطه ازبکی شهرستان نظرآباد با حضور دکتر یوسف مجیدزاده در روز پنج شنبه 24 آذر 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج برگزار شد. پوینده مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز در این نشست گفت: «ثبت جهانی ازبکی در توسعه گردشگری ایران و جذب توریست در منطقه اهمیت فراوان دارد.» وی بیان داشت: «متاسفانه در استان تازه تاسیس البرز و استان های همجوار مانند تهران، قم و گیلان آثار باستانی ثبت جهانی شده وجود ندارد و ثبت جهانی محوطه ازبکی می تواند بحث گردشگری این استان و استان های همجوار را حائز اهمیت کند.» وی یادآور شد: «ثبت جهانی محوطه تاریخی ازبکی از سوی استانداری در برنامه راهبردی ریاست جمهوری در قالب ماده 215 مطرح شده است و سعی داریم در برنامه توسعه پنجم این امر تحقق یابد.»
بررسی باستان شناسی دین در آیین های دیرینه
کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نوشته استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی - از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد - منتشر شد. این کتاب به نقد و تحلیل ظرفیت دانش باستان‌شناسی در آیین‌های متروک و دیرینه می‌پردازد. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، موضوع سلسله‌گفتارها و مباحث کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نقد و تحلیل نظری و ارزیابی توان‌مایه و ظرفیت دانش باستان‌شناسی در ورود به حفره‌زارها و تاریکستان آیین‌های متروک و ادیان مفقود و نظام‌های اعتقادی مرده و مدفون گذشته است. مجموعه حاضر که پنج فصل به همراه دو مقاله مرتبط را شامل می‌شود، صورت‌بندی غربال‌شده و پیراسته از حواشی و مباحث متنوع و فراوان مطرح شده در کلاس درس درباره موضوع باستان‌شناسی دین است که دکتر حکمت‌الله ملاصالحی تدریس آن را به عهده داشته است. واحد درسی «باستان‌شناسی آیین و ادیان» از جمله دروسی است که پیش‌بینی شده و در تصویب نهایی مورد موافقت به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری قرار گرفته است.
پس از دیباچه و پیشگفتار در فصل نخست به تحلیلی معرفت‌شناختی بر باستان‌شناسی دین می‌پردازد. فصل دوم، وجه آموزه‌ای - کلامی دین و فصل سوم به لایه رفتاری باستان‌شناسی دین اشاره می‌کند. فصل چهارم به لایه کالبد مادی دین و فصل پنجم سهم منابع مکمل در باستان‌شناسی دین را تشریح می‌کند. فصل ششم مناسبت‌های بنیادین میان باستان‌شناسی (آرکئولوژی) آورده شده و فصل هفتم نیز جنبه‌های زیباشناختی و آیینی هنر سفالگری ارایه شده است. ملاصالحی می‌نویسد: «ظهور و حضور دین بر صحنه تاریخ آدمی به غایت تناقض‌آمیز بوده است. تناقض‌آمیز به این معنا که سنت‌های دینی هم پیام نوع‌دوستی، عشق، شفقت، همدلی و برادری را در جان و در میان پیروان خود دمیده و تبلیغ و ترویج و تأکید کرده‌اند، هم آن‌که آتش ستیز را علیه مخالفان و معاندان خود افروخته‌اند. واقعیت این است که آموزه‌های دینی و نظام‌های اعتقادی استوار بر شانه دین و منظر و معرفت دینی در فرایند تاریخ سخت و سنگین علیه یکدیگر نبرد کرده و جنگیده‌اند.» وی می‌افزاید: «رویکردهای نوبنیاد باستان‌شناسی آیین‌ها و ادیان مفقود گذشته مولود همین کشف و جراحی باستان‌شناختی تاریخ بوده است. آن سنت‌های دینی و مشاهدات و مکاشفات عرفانی و تجربه‌های عمیق انفسی و مواریث مدنی و معنوی تاریخ بشری ما اینک زیر تیغ جراحی آفاقی‌ترین نظام‌های دانایی و اندیشه تاریخی و تاریخ‌مدارترین تمدنها لایه به لایه کاویده و محک زده و درباره‌اش داوری می‌شود.»
کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» برای دانشجویان رشته باستان‌شناسی در مقاطع دکتری به عنوان منبع اصلی درس سمینار به ارزش 4 واحد، کارشناسی ارشد به عنوان منبع مبنایی کلیه دروس پیش از تاریخ، و کارشناسی به عنوان منبع کمک‌درسی درس باستان‌شناسی قرآن کریم به ارزش 2 واحد تدوین شده است. این کتاب در 260 صفحه به بهای 35000 ریال، به کوشش سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شده و در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان باستان‌شناسی قرار گرفته است.
تاریخ نبوی ما با دوره هخامنشیان آغاز می‌شود
خبرگزاری ایسنا: عصر روز یکشنبه 29 آبان 1390 همایش «روز جهانی کوروش» در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد. در ابتدا، یکی از برگزارکنندگان این همایش به نمایندگی از دانشجویان، به ویژه دانشجویان رشته باستان‌شناسی با اشاره به این‌که روز هفتم آبان به‌عنوان «روز جهانی کوروش» معرفی شده است، گفت: «برگزاری این همایش با چنین تأخیری به‌دلیل وجود پروسه‌ای طولانی برای گرفتن مجوز بود؛ ولی با این حال، جای این روز جهانی فقط در سالنامه کشور ایران به‌عنوان کشوری که زادگاه کوروش است، خالی است. به همین دلیل، خواهان ثبت این روز به‌عنوان یک روز ملی در سالنامه ملی ایران هستیم.» در این همایش، استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی - از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، نظرآباد و طالقان - به‌عنوان نخستین سخنران، مطالبی را به شرح زیر درباره اهمیت دوره هخامنشی بیان کرد:
در جست و جوی فضای گمشده در دشت نظرآباد
فاطمه گیلانه بهشتی‌روی، در جستجوی فضای گمشده، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، استاد راهنما: دکتر علی‌اکبر صارمی و استاد مشاور: دکتر رضا دانشمیر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده هنر و معماری، 1381، 114ص.
چکیده: هدف پژوهش، ایجاد مرکزی در جهت شناختن و شناساندن تاریخ و فرهنگ محوطه ازبکی (از توابع شهرستان نظرآباد) و ارتقا سطح کیفی علم باستان‌شناسی در ایران و همچنین ایجاد امکانات لازم برای جذب توریست است. مطالعه و بررسی نمونه‌های خارجی، استفاده از منابع موجود همچون نقشه‌ها، آمار، کتب و اطلاعات اینترنت و بهره‌جویی از نظر کارشناسان و اساتید و همچنین بررسی اجزای مجموعه و روابط عملکردی آنها با یکدیگر از فرازهای این پژوهش است. در نتیجه‌گیری این پایان نامه آمده است: «باز زنده‌سازی مکان های تاریخی، عامل مهمی در حفظ هویت ملی خواهد بود. ایجاد یک مجموعه چند منظوره در چنین مکان هایی رسیدن به هدف فوق‌الذکر را تسهیل خواهد کرد.»
واژگان کلیدی: بناهای تاریخی، طراح‍ی معماری، طراح‍ی پ‍روژه، دشت قزوین، نظرآباد، تپه‌های ازبکی.
ما آدمیان، ماهیان بحر میراث خویش هستیم
انسان از آغاز حیات خویش بر کره خاکی، با دخل و تصرف در طبیعت پیرامونش، آن را به تناسب نیازهای مادی و معنوی خود دگرگون ساخته است. «فرهنگ» و در پی آن «تمدن» فراورده این امر است. به بیان دیگر فرهنگ، حاصل فاصله‌گیری انسان از طبیعت است؛ با این حال انسان‌ها در طول تاریخ آمده‌اند و رفته‌اند و در این آمد و شد، از خود یادگارهایی بر جای گذاشته‌اند. «میراث فرهنگی»ای که امروزه می‌شناسیم، سخنگویان زندگانی گذشته‌های دور انسان هستند. آنها از چگونگی حیات مادی و معنوی گذشتگان و نیاکان ما می‌گویند. امروزه موزه‌ها، محل نمایش این میراث‌های گرانقدر بشری هستند. بر این پایه بود که گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم با استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی، باستان‌شناس و نویسنده معاصر درباره فلسفه پاسداشت میراث فرهنگی و جایگاه میراث فرهنگی ایران در میراث بزرگ جهانی که از پی می‌خوانید. یادآوری می شود این گفت و گو برای نخستین بار در وب سایت باشگاه اندیشه منتشر شده است.
تازه ترین نتایج کاوش باستان شناختی در «تپه ینگی امام»
وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی: تپه «ینگی امام» در شهرستان ساوجبلاغ، بخش مرکزی و جنوب روستایی به همین نام در کنار جاده هشتگرد به کرج و در مختصات 35 درجه، 56 دقیقه، 10 ثانیه عرض جغرافیایی و 50 درجه،
43 دقیقه، 25 ثانیه طول جغرافیایی قرار دارد.
در بررسی و شناسایی باستان شناختی «محمد یوسف کیانی» و «ولفرام کلایس» به این محوطه اشاره شده و در بررسی کلی که «ابوالقاسم حاتمی» در منطقه انجام داده، اشاره مختصری به آن کرده است. تپه ینگی امام در 25 اسفند 1379 به شماره ثبتی 3504 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. تاکنون دو فصل کاوش باستان شناختی در سال های 1385 و 1387 خورشیدی به سرپرستی آقای ولی الله دهقان سانیچ - مدیر اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان ساوجبلاغ - در این تپه انجام شده است. هدف از انجام این کاوش ها، بررسی و شناخت آثار کلی با توجه به داده های سفالی و معماری همگون با دیگر آثار محوطه از جمله کاروانسرا و امامزاده هادی و علی النقی با یکدیگر است. در مجموع آثار به دست آمده معماری و داده های سفالی تپه ینگی امام، متعلق به دوران اسلامی (ایلخانی) است. گزارش زیر نتایج کلی دومین فصل کاوش در ینگی امام است که برای نخستین بار با اجازه آقای دهقان سانیچ و البته بدون ویرایش در این وبلاگ منتشر می شود.
رونمایی از کتاب «کاوش های محوطه باستانی ازبکی» بدون حضور دکتر مجیدزاده !
رونمایی از کتاب دو جلدی «کاوش های محوطه باستانی ازبکی» روز سه‌شنبه دهم خرداد 1390 بدون حضور دکتر یوسف مجیدزاده - نویسنده کتاب و سرپرست گروه کاوش در محوطه باستانی ازبکی شهرستان نظرآباد - در کاخ مظفری دارآباد تهران برگزار شد.
محوطه باستانی ازبکی جای کار زیادی دارد
دکتر مجیدزاده گفت: «محوطه ازبکی هنوز جای کار زیادی دارد و کاوش‌های آن می‌تواند ادامه داشته باشد. ازبکی یک شهر مادی در فلات مرکزی است که آثار دوره ماد را بدون نفوذ بین‌النهرین دارد.»
محوطه باستانی ازبکی به فصل دیگری برای کاوش نیاز ندارد
محمد رضا پوینده مدیرکل میراث فرهنگی استان البرز معتقد است: «با منتشر شدن اطلاعات کاوش‌های انجام شده در محوطه ازبکی، این محوطه تاریخی به فصل دیگری برای کاوش نیاز ندارد.»
چرا کسی به فکر پل بانو صحرا نیست؟
وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی: پل تاریخی «بانو صحرا» در دو کیلومتری شمال غربی روستای کردان از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ واقع است. این پل کهن، از آثار زیبای دوره صفویه است. مصالح به کار رفته در پل، سنگ و آجر همراه با ملات آهک است. پل بانو صحرا تا اواخر دهه 50 محل ارتباط دو طرف رودخانه بوده که در پل سازی جدید بخش هایی از آن از بین رفته است. در 25 اردیبهشت 1390 «وارنا» نویسنده وبلاگ خواندنی «گنجه و گنجینه» طی یادداشتی از تخریب این پل تاریخی، انتقاد کرده است. امیدوارم که آقای دهقان سانیج - مدیر کوشای اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان ساوجبلاغ - در جهت رفع دغدغه وارنا و دیگر علاقه مندان میراث فرهنگی ساوجبلاغ اقدام نماید.
ساوجبلاغ؛ طبیعتی شگفت انگیز در کنار آثار تاریخی
خبرگزاری ایرنا / 8 فروردین 1390: ساوجبلاغ یکی از شهرستان های استان تازه تاسیس البرز، که طبیعت بکر آن در کنار آثار تاریخی و ملی جاذبه های گردشگری شگرفی را رقم زده است. شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی در حدود یک هزار و 22 کیلومتر مربع، از شمال به ارتفاعات البرز و شهرستان طالقان، از غرب به استان قزوین و نظرآباد و از شرق و جنوب به شهرستان کرج مرکز استان البرز محدود می شود. ساوجبلاغ دارای سه بخش چهارباغ، چندار و بخش مرکزی است و شهرهای جدید و قدیم هشتگرد، کوهسار، چهارباغ و گلسار را در خود جای داده است.
آْقای مدیرکل ! محوطه ازبکی را نجات دهید، ثبت جهانی آن پیشکش!
اشاره: در 9 فروردین 1390 محمد رضا پوینده - مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز - در گفت و گو با خبرگزاری مهر اعلام کرد: «مراحل مقدماتی لازم برای ثبت جهانی منطقه گردشگری تپه ازبکی ن
ظرآباد در دست اقدام است...» این در حالی است که براساس شواهد موجود و تصریح پروفسور یوسف مجیدزاده - چهره ماندگار باستان شناسی ایران و سرپرست گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی - آثار ارزشمند به دست آمده از این محوطه 9 هزارساله، به جهت اختلاف دامنه دار مالک اراضی ازبکی و سازمان میراث فرهنگی رو به ویرانی است. این در حالی است در 3 دی 1389 سه فعال فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد طی نامه ای به سید ابراهیم کسائیان - فرماندار نظرآباد - نسبت به این فاجعه فرهنگی هشدار دادند. نامه ای دلسوزانه که متاسفانه به فراموشی سپرده شد. جهت مطالعه متن آن نامه، رجوع کنید به:http://128askari.parsiblog.com/Posts/322 /
به نظر می رسد جناب مدیرکل، پیش از تلاش برای ثبت جهانی؟! این محوطه باستانی، بایستی فکری برای نجات آن نماید و با اختیارت قانونی خود، به فوریت از فاجعه فرهنگی رخ داده در آن جلوگیری نماید. در همین راستا خانم سکینه اکبری - خبرنگار وب سایت البرزنیوز - در 15 فروردین 1390 طی یادداشتی انتقادی، خبر ثبت جهانی محوطه ازبکی را بررسی کرده است.
* * * * *
