پاسدار ادب در آلمان

پروفسور سیف الدین نجم آبادی استاد زبان شناسی و ایران پژوه نامدار، امسال وارد نود و دوّمین سال از زندگی پربار خود شده است. ایشان نوه آیت الله حاج شیخ‌ هادی نجم‌آبادی (م1320ق) روحانی نواندیش، آزادی خواه و قرآن پژوه عقل گرای روزگار قاجار است. آشنایی بنده با این استاد فرهیخته، برمی‌ گردد به روند تحقیقاتم درباره خاندان‌های علمی و فرهنگی که از منطقه تاریخی ساوُجبُلاغ واقع در استان البرز برخاسته‌ اند. نجم‌آباد، مهد «روستازادگانِ دانشمند» است. سرسلسله خاندان علمی نجم‌آبادی، آهنگری ساده‌دل به نام استاد باقر است که در سال‌های آغازین حکومت قاجار، در روستای نجم‌آباد از توابع شهرستان نظرآباد به آهنگری مشغول بود. آخوند ملاابراهیم سنگلجی نجم‌آبادی (م1245ق) از مدرّسان حکمت صدرایی و آیت‌الله حاج ملامهدی نجم‌آبادی تهرانی (م1273ق) پدر حاج شیخ‌هادی و از مجتهدان دوره قاجار، فرزندان او هستند. ادامه مطلب...

ماه شب ‌های ‌تار

بخش اوّل

آیت‌الله شیخ محمّدتقی برغانی معروف به شهید ثالث (شهادت 1263ق) فرزند شیخ محمّد ملایکه برغانی، از فقیهان نامدار و مبارز روزگار قاجار است. در حدود سال 1183ق در روستای بَرَغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز زاده شد. مقدّمات علوم اسلامی را نزد پدرش فراگرفت و در نوجوانی، قرآن کریم و نهج‌البلاغه را حفظ کرد. در جوانی جهت ادامه تحصیل به حوزه علمیه قزوین رفت. پس از آن، سالیانی به قصد تکمیل مدارج علمی به شهرهای اصفهان، کربلا و قم سفر کرد. آخوند ملاآقا بیدآبادی (م1197ق)، شیخ محمّدباقر وحید بهبهانی (م1205ق)، میرزا ابوالقاسم گیلانی قمی معروف به صاحب قوانین (م1231ق)، آخوند ملاعلی نوری (م1246ق)، سیّدعلی طباطبایی اصفهانی معروف به صاحب ریاض (م1231ق) از جمله استادان او بودند. در سال 1220ق رساله «قضاء الفوائت» را در کربلا به توصیه استادش صاحب ریاض نوشت. به گفته خود او، در اصفهان بیشتر به حکمت اشتغال داشته و علاوه بر تحصیل، فلسفه صدرایی تدریس می‌کرده است. در حدود سال 1220ق به ایران بازگشت و در تهران به تدریس و تبلیغ امور دینی پرداخت. پس از چندی دوباره به عتبات بازگشت. اعتراض‌های او به فتحعلی شاه قاجار (م1250ق) و عدم تصدیق اجتهادش از سوی میرزا ابوالقاسم قمی، موجب مهاجرت دگرباره او به عراق شد. او مدّت کمی در درس میرزای قمی حاضر شده بود و میرزا، شناخت کافی از او نداشت و مکاتبه علمی آن دو هم بی‌نتیجه مانده بود. ادامه مطلب...

ماه شب‌ های ‌تار

بخش دوّم

گذشته از پرهیزکاری، شهامت و بیان رسا، مقام علمی شهید ثالث نیز مورد تایید تراجمه‌نویسان و دیگر دانشمندان بوده است؛ اما نویسندگان بهایی، شیخیه کرمان و پروفسور‌هانری کُربن (م1978 میلادی) اسلام‌شناس معاصر فرانسوی کوشیده‌اند تا جایگاه علمی او را انکار کنند و ادعا کرده‌اند که حکم تکفیر احسایی را همه عالمان به ویژه فقیهان برجسته شیعه قبول نکرده‌اند.‌‌هانری کُربن در روند مطالعات شیعه‌شناسی، تحت تاثیر افکار شیخیه قرار داشت و این مکتب را وجهه متکامل فلسفه اسلامی می‌دانست.

آثار علمی قابل توجهی از شهید ثالث در دست است که گواه بر قدرت علمی اوست: «منهج الاجتهاد» شرح عربی 24 جلدی بر کتاب شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام نوشته محقق حلّی و یکی از منابع کتاب فقهی جواهرالکلام نوشته شیخ محمّدحسن نجفی اصفهانی است که شهید ثالث نگارش آن را در سال 1226ق در منطقه ساوجبلاغ آغاز کرد و در سال 1256ق آن را در قزوین به پایان رساند. 84 نسخه دستنویس از آن در کتابخانه‌های ایران موجود است. نسخه‌های موجود در کتابخانه‌های آیت‌الله مرعشی نجفی، دانشگاه تهران و آیت‌الله گلپایگانی قم به خط نویسنده است؛ «شرح الشرائع» در یک جلد بزرگ به عربی؛ «الفقه» به فارسی از طهارت تا دیات که در کتابخانه وزیری یزد نگهداری می‌شود؛ «عیون الاصول» در دو جلد بزرگ که بیشتر در نقد آرای اصولی میرزای قمی مشهور به صاحب قوانین الاصول است. پانزده نسخه دستنویس آن در کتابخانه‌های ملّی، آیت‌الله مرعشی نجفی، مجلس شورای اسلامی، ملک تهران، مدرسه مروی تهران، دانشگاه تهران، آیت‌الله گلپایگانی، مکتبه شیخ علی حیدر مشهد، مدرسه خیرات خان مشهد و فحول قزوینی در قزوین نگهداری می‌شود. نسخه‌های موجود در کتابخانه‌های مجلس شورای اسلامی و آیت‌الله مرعشی نجفی به خط نویسنده است. ادامه مطلب...

درآمدی بر بیمارستان وزیری، مدرسه و آرامگاه شیخ هادی نجم آبادی

حسن شمس آبادی (پژوهشگر تاریخ معاصر)

بیمارستان وزیری بین سال‌های 1314 تا 1318ق بنا بر وصیت میرزا عیسی وزیر و با همت و تلاش شیخ هادی نجم آبادی ساخته شد. این بیمارستان جزو سومین یا چهارمین بیمارستان های تهران بود که تا سال 1350ش فعالیت های پزشکی در آن انجام می شد. در حال حاضر بیمارستان وزیری در خیابان ولی عصر فعلی، پایین‌‌تر از سه راه جمهوری و در کوچه وزیری واقع شده است. بر کتیبه ا‌ی که در سر در آن نصب شده است، این چنین نوشته شده است: «مریض‌خانه ملتی که حسب‌الوصیه‌ی مرحوم مبرور میرزا عیسی وزیر الحسینی طاب ثراه مرحوم علیین مکان آقای حاج شیخ‌ هادی مجتهد نجم آبادی اعلی‌الله مقامه از ثلث آن مرحوم بنیاد فرموده‌اند و ابتدا باز شدن در غره شهر رمضان سنه 1318 قمری» اراده و علاقه شیخ به ساخت این بیمارستان به حدّی بوده که او و فرزندش چون کارگری ساده، در ساخت بیمارستان کمک کرده­اند. بی­حکمت نیست که بعد از وفات ایشان، تعدادی از افراد وابسته به این خاندان در رشته پزشکی ادامه تحصیل دادند و در حال حاضر از پزشکان موفق در رشته کاری خود هستند. شیخ هادی علاوه بر ساختن بیمارستان، در بنا نمودن چندین مدرسه به طور مستقیم و یا غیرمستقیم نقش داشته است.

 متن کامل مقاله  

اشاره: در اردیبهشت 1394 مقاله آقای طاهر اصغرپور از فرهنگیان اهل قلم و خوش فکر شهرستان نظرآباد در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارایه شد. ایشان متولّد 1353 و دارای کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین است. در نشانی http://www.barabari1.blogfa.com/ دیگر نوشته های ایشان را هم بخوانید.

ناسیونالیسم مدنی و همبستگی ملّی در جمهوری اسلامی ایران

 چکیده: در نظام بین ­الملل کمتر کشوری یافت می ­شود که شهروندان آن از هویت یکسانی برخوردار باشند. با توجه به این­که در عصر مدرن بدون همبستگی ملّی، بقا و دوام نظام سیاسی دولت - ملت غیر ممکن است، لازمه همگرایی به رسمیت شناختن حقوق تمام گروه­ها با هویت های متنوع است. سابقه تاریخی مردم ایران در زندگی مسالمت ­آمیز اقوام و مذاهب در کنار یکدیگر و تاکید دین مبین اسلام بر حقوق و آزادی های فردی از طرفی و وقوع منازعات سیاسی با پس ­زمینه مذهبی در خاورمیانه و استقبال ایرانیان از گفتمان همگرایی بر اساس حقوق مدنی در طی دو دهه اخیر، از طرف دیگر، ما را بر آن می ­دارد که به دنبال همگرایی ملی در ایران باشیم. لازمه همگرایی ملّی در جوامع متکثر احترام به تمامی هویتهاست. قانون اساسی جمهوری اسلامی دارای اصولی است که ناظر بر حقوق مدنی شهروندان است ولی بنا به دلایلی معطل مانده است. در شرایط کنونی ایران، ناسیونالیسم مدنی با اهتمام به وجود تمامی هویت­ها و گروه­های اجتماعی در چارچوب جامعه مدنی شرایط لازم را برای ایجاد همبستگی ملّی فراهم می ­کند.

دانلود متن کامل مقاله

کتاب «حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی» منتشر شد 

خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا): کتاب «حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی» از سوی دکتر علی سلیمان ‌پور عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد به چاپ رسید. دکتر علی سلیمان ‌پور استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد در گفت‌ و گو با خبرنگار خبرگزاری آنا اظهار کرد: «هر چند حرکت مشروطه ‌خواهی مردم ایران چند سالی پس از درگذشت نجم ‌آبادی آغاز شد، لیکن نقش وی در مهیا ساختن مقدمات جنبش چه از طریق شاگردانی که تربیت کرده و چه به لحاظ نفوذ معنوی و هدایت کلی آن به سمت آرمان‌های مشروطه‌ خواهی غیرقابل انکار است. این کتاب مشتمل بر اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی آیت‌الله حاج شبخ هادی نجم‌آبادی از علمای نواندیش ایران در عصر قاجاریه (همزمان با ناصرالدین شاه قاجار) است که نقش مهمی در پیدایش و تکوین گفتمان مشروطه‌ خواهی ایران داشته است.»

مولف کتاب گفت: «وجه مهم ‌تر پیوند نجم‌ آبادی با مشروطه ‌خواهی مربوط به تاثیرات و پیامدهای افکار و اندیشه ‌هایی است که براساس فهم عقلایی دیانت، الگویی مناسب و رویکردی کارآمد را پیش نهاده و اصول مشروطه‌ خواهی را موجه کرده است.» سلیمان‌پور، عقل‌ گرایی، آزاداندیشی و خرافه‌ ستیزی را عوامل موثر زمینه‌ های توسعه گفتمان مذکور در فضای سیاسی - اجتماعی و مذهبی ایران خواند و افزود: «آنچه با عنوان گفتمان دیانت عقلایی از سوی نجم‌آبادی در سالیانی که کهنه ‌پرستی، جزم ‌گرایی و تقلید کورکورانه، خرافه، فقر و... فضای ایران را آکنده کرده بود، ارایه شد، چیزی جز تفسیر عقلانی دیانت با هدف رهایی کشور از شرایط انحطاط و عقب ماندگی گسترده نبوده است و عقل ‌گرایی، آزاد‌اندیشی، روشنفکری و خرافه ‌ستیزی در مواجهه با مقتضیات و الزامات زمانه اموری بوده است که زمینه‌ های توسعه گفتمان مذکور در فضای سیاسی - اجتماعی و مذهبی ایران را هموار کرده است.»

کتاب حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی در چهار فصل شامل زندگی نامه نجم ‌آبادی، مروری بر روش‌ شناسی نجم ‌آبادی در کتاب «تحریر العقلاء»، دیانت عقلایی و مسائل آن در کتاب «تحریر العقلاء» و تحلیل انتقادی گفتمان دیانت عقلایی در 128 صفحه در قطع وزیری تالیف شده است. کتاب ‌های «گفتارهایی پیرامون انقلاب و جمهوری اسلامی ایران»، «هیولای فاشیسم» و «حکایت عقل و دین بر اساس دو روایت غربی و اسلامی» از دیگر تالیفات سلیمان ‌پور است.

چک ناقابلی را تقدیم می کنم

در صفحه 448 کتاب «دشتی به وسعت تاریخ» یکی از نامه های دکتر محمّد مصدق نخست وزیر نهضت ملّی ایران را منتشر کرده ام که درباره فلسطین است. این نامه در 11 آذر 1343 در روستای احمدآباد از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز خطاب به شیخ مصطفی رهنما بنیانگذار «حزب وحدت مسلمین» نوشته شده است. براساس این نامه، دکتر مصدق مبلغی پول را برای خرید کتاب «سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار» ترجمه آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی و توزیع آن در بین علاقه مندان اختصاص داده است. مصدق در این نامه نوشته است: «از کتاب سرگذشت فلسطین بسیار استفاده نمودم و حیفم آمد که این کتاب در گوشه‌ ای بماند و مورد استفاده قرار نگیرد.این است که چک ناقابلی را تقدیم می کنم که بتوانید از آن بیشتر ابتیاع فرمایید و آن را در معرض استفاده عموم قرار دهید.» کتاب القضیه الفلسطینیه یا سرگذشت فلسطین نوشته اکرم زعیتر سفیر وقت اردن‌ در ایران‌ (درگذشت 1375)، تاریخچه فلسطین را از زمانی که یهود شکل گرفته، بیان کرده است. هم اکنون این کتاب در ایران به چاپ ششم رسیده است. ادامه مطلب...

بازگشت سیّد و شیخ به اسلام حقیقی

درباره ارتباط شیخ هادی نجم آبادی از روحانیون نوگرای دوره قاجار با سیدجمال الدین اسدآبادی متفکر همعصرش اطلاعات اندکی در منابع تاریخی وجود دارد. با این وجود درباره این مساله که این دو با یکدیگر مراوده داشته اند تمامی منابع متفق القول هستند. واقع آن است که گرچه شیخ و سید با یکدیگر هم صحبت بوده اند اما با یکدیگر اختلافاتی در مشی سیاسی هم داشته اند. سیدجمال لزوم اصلاحات در یک جامعه را در رفع استبداد و منوط به اصلاح حاکم و حکمران آن جامعه می داند حال آن که شیخ هادی معتقد است برای این مساله باید ابتدا توده های مردم را بیدار ساخت. در این مطلب به قلم حسن شمس آبادی به مناسبات این دو شخصیت تاثیرگذار در تاریخ معاصر ایران و نقاط افتراق و اشتراک آنها پرداخته شده است.

 متن کامل مقاله

از دوره هفتم به بعد، کمتر اظهار نظر کرد

استاد معین الدین محرابی (متولّد 1336ش) نویسنده و پژوهشگر تاریخ مطبوعات و پارلمان ایران است. با ایشان حدود سه سال است که آشنایی دارم. آشنایی مان برمی گردد به کتاب «تاریخ و فرهنگ شفاهی ملارد قدیم» که به کوشش ایشان و همسرش سرکار خانم اعظم السادات قاسمی در سال 1386 منتشر شده است. در آن کتاب، مطالب تازه ای را درباره یدالله دهستانی (نماینده مجلس شورای ملّی از حوزه نمایندگی شهریار و ساوجبلاغ) خواندم. چون در حال نگارش «دانشنامه نام آوران ساوجبلاغ» بودم با شماره تلفن موجود در شناسنامه کتاب، تماس گرفتم. مهربانی و راهنمایی ارزشمند استاد محرابی موجب شد که ایشان علیرغم اشتغالات، با حوصله و دقّت، مدخل های مربوط به نمایندگان منطقه ساوجبلاغ در مجلس شورای ملّی را مطالعه و تصحیح کند. البته بنده هم با علاقه، مدخل مربوط به ایشان در  ویکی پدیا را ویرایش کردم. جهت آشنایی بیشتر با زندگی و آثار استاد محرابی رجوع کنید به: دانشنامه آزاد ویکی پدیا

 در شماره نخست دوره جدید فصلنامه اسناد بهارستان (بهار 1392) مقاله ای با عنوان یدالله دهستانی نماینده شهریار و ساوجبلاغ به قلم استاد محرابی منتشر شده است. یدالله دهستانی نماینده دوره های پنجم تا پایان دوره چهاردهم مجلس شورای ملّی از حوزه نمایندگی شهریار و ساوجبلاغ  است. وی در دوره پنجم و ششم، در مقایسه با دو نماینده پیش از خود یعنی قاسم خان صوراسرافیل و محمّدصادق طباطبایی که هیچ تلاشی برای مسایل و مشکلات ناحیه شهریار و ساوجبلاغ ننمودند، مسایل و مشکلات حوزه نمایندگی خود را در معرض توجّه قانون گذاران قرار داد. توجّه به خشک کردن مرداب ها، رفع بیماری مالاریا و ایجاد مدرسه، از جمله اقدامات مهم وی در دوران نمایندگی اش بوده است. دهستانی از دوره هفتم به بعد، درباره محلّ نمایندگی خود کمتر اظهار نظر کرد و بیشترین اهتمام خود را به جرح و تعدیل، و تنظیم و تدوین قوانین مطروحه در مجلس اختصاص داد.

شباهت ‌ها و تفاوت ‌های جنگ احزاب با وضعیت امروز انقلاب اسلامی

دکتر علی فلاح رفیع مسئول نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاه تربیت مدرّس و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و حکمت آن دانشگاه، متولّد شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز است. ایشان علاوه بر نگارش چندین جلد کتاب، فصلنامه «فصل تحوّل» با موضوع تحوّل در علوم انسانی را منتشر کرده و هم اکنون دوماهنامه فرهنگی، اجتماعی و خبری «چشمه» را در دانشگاه تربیت مدرّس منتشر می کند. حجت‌الاسلام دکتر فلاح رفیع در یادداشت زیر به تحقّق وعده‌ های الهی همراه با آزمون ‌های سخت و قرار داشتن ملّت ایران در دوراهی انتخاب اشاره کرده و به بررسی شباهت ‌ها و تفاوت ‌های جنگ احزاب با وضعیت امروز انقلاب اسلامی پرداخته است. این یادداشت، نخستین بار در خبرگزاری فارس منتشر شده است.

یادداشت دکتر علی فلاح رفیع