مرد تحقیق 

استاد عبدالحسین شهیدی صالحی (1314 ـ 1393ش) مشهور به شیخ عبود، قرآن پژوه و از نویسندگان اصلی دایرة‌المعارف تشیّع در روز 23 مهر 1393ش در شهر قزوین درگذشت. او در خاندان بَرغانی مقیم کربلا زاده شد. پدرش شیخ حسن صالحی (م1359ش) از روحانیان مبارز حوزه علمیه کربلا و مادرش رقیه خانم شهیدی صالحی (م1358ش) حافظ قرآن کریم بود. پدرش او را در چهار سالگی به مکتب‌خانه شیخ حسن کوسه واقع در شمال غربی آستانه حسینی فرستاد تا خواندن و نوشتن را فراگیرد. پس از جنگ جهانی دوّم و بازگشایی مدارس جدید، به مدرسه سبط انتقال یافت و در کنار فراگیری علوم جدید به علوم اسلامی نیز پرداخت. مقدمات ادبیات عرب را در مدرسه هندی کربلا نزد شیخ جعفر رشتی به پایان رساند؛ سپس فقه و اصول را نزد شیخ محمّدحسین مازندرانی و تفسیر را از آیت‌الله سیّدمحمد حسینی شیرازی (م1380ش) فرا گرفت و در ایامی که آیت‌الله محمّدهادی معرفت (م1385ش) به کربلا می‌آمد، از دانش او هم بهره‌مند میشد. حدیث و تاریخ تشیّع را از شیخ آقابزرگ تهرانی مشهور به صاحب الذریعه (م1348ش) آموخت و به دریافت اجازات شرعی از مراجع کربلا، نجف اشرف و قم نایل شد؛ از جمله اجازه از صاحب الذریعه در سال 1347ش و سه اجازه از آیت‌الله سیّد شهاب‌الدین مرعشی نجفی (م1369ش) شامل سه طریق روایت از امامیه، زیدیه و اهل سنّت.‏ ادامه مطلب...

ایستا؛ روستای نوظهور ولی متوقف 

اشاره: بحث درباره «اهل توقّف طالقان» همچنان در رسانه های مجازی ادامه دارد. در همین راستا، نویسنده ناشناسی در اینجا مطلبی به شرح زیر درباره روستای ایستا نوشته که در واقع، حرف تازه ای در آن نیست. وبلاگ روستای ایستای طالقان و وب سایت آفتاب نیوز  منابع این مطلب هستند.

* ‌* *

در سال‌‌های دهه 1360 در شرق طالقان، روستای جدیدی بنام «ایستا» متشکل از چند خانواده شکل گرفت. بزرگان این خانواده‌ها از نظرات میرزا صادق مجتهد تبریزی از علمای تجددستیز عهد مشروطه تقلید می‌کنند و «اهل توقف» هستند یعنی مسائل نوظهور ورای نظرات ایشان را متوقف می‌سازند. آنها معتقدند آخرالزمان در عصر مشروطه و با دخالت مردم در امور حکومت و انتخاب حکومت آغاز شده است. یکی از مسائل نوظهور ازدواج جوانان است. پس دختران و پسران روستا حق ازدواج ندارند. ادامه مطلب...

از دانشوری تا اندیشوری

عصر چهارشنبه 7 مرداد ماه 1394 شب پرویز ورجاوند با همکاری بنیاد فرهنگی ملّت، دایره العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، گنجینه پژوهشی ایرج افشار، مجله فره وشی و انجمن علمی باستان شناسی ایران در کانون زبان فارسی برگزار شد. دکتر پرویز ورجاوند در 1313 در تهران به دنیا آمد. بعد از دوره دبستان و دبیرستان و دریافت ششم ریاضی ،ورجاوند اقدام به گذراندن دوره ی عالی نقشه برداری در سازمان نقشه برداری نمود. سپس ششم ادبی را گرفته و دوره لیسانس باستان شناسی و فوق لیسانس علوم اجتماعی رادر دانشگاه تهران طی کرده، با گرفتن بورس تحصیلی به کشور فرانسه عزیمت و دوره ی انستیتوی انسان شناسی را در دانشگاه پاریس و مدرسه عالی لوور گذرانید و توانست در سال 1342 در رشته باستان ‌شناسی با گرایش معماری ایران در دوره تاریخی از دانشگاه سوربُن فرانسه مدرک دکتری اخد نماید. رساله دکترای ایشان درباره معماری دوره هخامنشی و هم سنجی آن با یونان و مصر بود.

دکتر ورجاوند در سال 1343 استادیار دانشگاه تهران شد. سپس به درخواست دکتر خانلری رییس پژوهشکده فرهنگ ایران و بعد در بررسی های باستان شناسی و کاوش های محوطه هایی چون هفت تپه و تخت سلیمان شرکت کرد. از سال 51 کاوش های رصدخانه مراغه را شروع کرد که تا 1356 ادامه داشت. دکتر ورجاوند در سال 48 مجله باستان شناسی و هنر ایران را منتشر کرد و در 15 دی 1362 با درجه استادی از دانشگاه تهران بازنشسته شد. دکتر ورجاوند پس از انقلاب برای مدت کوتاهی مسئولیت وزارت فرهنگ و هنر را پذیرفت و در همین مدت کوتاه اقدامات خطیری را برای فرهنگ ایران به انجام رساند و توانست جلوی بسیاری از حفاری‎های غیرمجاز را بگیرد. از کتاب های او می توان به «سرزمین قزوین (سابقه تاریخی و آثار باستانی و بناهای تاریخی قزوین و منطقه ساوجبلاغ)»، کتاب میراث تمدّنی ایران، کتاب «کاوش رصدخانه و نگاهی به پیشینه دانش ستاره شناسی در ایران» و کتاب «ایران و قفقاز»، «سبک شناسی هنر و معماری در سرزمین های اسلامی» (ترجمه) و صدها مقاله اشاره کرد. او مداخل بسیاری برای دایره العمارف هایی همچون دایره العمارف تشیّع، اطلس ایران و دیگر کتاب های مرجع نوشته است. ادامه مطلب...

صدرالدین عصر 

آخوند ملاآقا حکمی قزوینی (1184 - 1285ق) فرزند ملا محمّدجعفر، از مدرّسان نامدار فلسفه و حکمت صدرایی و سرسلسله خاندان علمی حکمی است. آل‌ حکمی از خاندان‌های فلسفه و حکمت شیعه در شهر قزوین است که شاخه ای از آل‌ بَرَغانی به شمار می‌ رود. او در شهر قزوین مقدّمات علوم اسلامی را از عمویش شیخ محمّد ملایکه برغانی (م1200ق) فراگرفت. در آغاز جوانی برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و نزد آخوند ملاعلی نوری (م1246ق) حکمت و فلسفه خواند. استادش که فهم فلسفی او را بسیار می‌ ستود، در سال های پایانی عمر، شاگردان فلسفه حوزه اصفهان را به کلاس درس او هدایت می‌ کرد.

در سال های پیش از 1228ق وقتی پسر عمویش شیخ محمّدصالح برغانی (م1271ق) مدرسه صالحیه را در قزوین تاسیس کرد، او مدرّس فلسفه و عرفان آن مدرسه شد و حدود پنجاه سال در آن به تدریس پرداخت. آقاعلی مدرّس زنوری (م1307ق)، حکیم آقا رضاقلی قزوینی، ملایوسف حکمی قزوینی (م حدود 1261ق) نوه ملا نعیما طالقانی صاحب کتاب اصل‌الاصول، زرّین تاج برغانی مشهور به قره العین (م1268ق)، شیخ محمّدتقی احسایی (م1275ق) فرزند بزرگ شیخ احمد احسایی، میرزا محمّد تنکابنی (م1325ق) نویسنده کتاب قصص‌ العلما و بنا به قول مشهور سیّدجمال الدین اسدآبادی (م1314ق) از شاگردان ملاآقا حکمی به شمار می‌روند. محمّدحسن خان اعتمادالسلطنه (م1313ق) وزیر انطباعات و دارالترجمه روزگار قاجار، درباره او نوشته است: «آخوند ملاآقای حکمی قزوینی از فحول فلاسفه اسلام است. خود بود. طالبین علوم عقلانیه از اقصی بلاد ایران به آستان وی می‌ رسیدند و می‌ بوسیدند.» ادامه مطلب...

پاسدار ادب در آلمان

پروفسور سیف الدین نجم آبادی استاد زبان شناسی و ایران پژوه نامدار، امسال وارد نود و دوّمین سال از زندگی پربار خود شده است. ایشان نوه آیت الله حاج شیخ‌ هادی نجم‌آبادی (م1320ق) روحانی نواندیش، آزادی خواه و قرآن پژوه عقل گرای روزگار قاجار است. آشنایی بنده با این استاد فرهیخته، برمی‌ گردد به روند تحقیقاتم درباره خاندان‌های علمی و فرهنگی که از منطقه تاریخی ساوُجبُلاغ واقع در استان البرز برخاسته‌ اند. نجم‌آباد، مهد «روستازادگانِ دانشمند» است. سرسلسله خاندان علمی نجم‌آبادی، آهنگری ساده‌دل به نام استاد باقر است که در سال‌های آغازین حکومت قاجار، در روستای نجم‌آباد از توابع شهرستان نظرآباد به آهنگری مشغول بود. آخوند ملاابراهیم سنگلجی نجم‌آبادی (م1245ق) از مدرّسان حکمت صدرایی و آیت‌الله حاج ملامهدی نجم‌آبادی تهرانی (م1273ق) پدر حاج شیخ‌هادی و از مجتهدان دوره قاجار، فرزندان او هستند. ادامه مطلب...

ماه شب ‌های ‌تار

بخش اوّل

آیت‌الله شیخ محمّدتقی برغانی معروف به شهید ثالث (شهادت 1263ق) فرزند شیخ محمّد ملایکه برغانی، از فقیهان نامدار و مبارز روزگار قاجار است. در حدود سال 1183ق در روستای بَرَغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز زاده شد. مقدّمات علوم اسلامی را نزد پدرش فراگرفت و در نوجوانی، قرآن کریم و نهج‌البلاغه را حفظ کرد. در جوانی جهت ادامه تحصیل به حوزه علمیه قزوین رفت. پس از آن، سالیانی به قصد تکمیل مدارج علمی به شهرهای اصفهان، کربلا و قم سفر کرد. آخوند ملاآقا بیدآبادی (م1197ق)، شیخ محمّدباقر وحید بهبهانی (م1205ق)، میرزا ابوالقاسم گیلانی قمی معروف به صاحب قوانین (م1231ق)، آخوند ملاعلی نوری (م1246ق)، سیّدعلی طباطبایی اصفهانی معروف به صاحب ریاض (م1231ق) از جمله استادان او بودند. در سال 1220ق رساله «قضاء الفوائت» را در کربلا به توصیه استادش صاحب ریاض نوشت. به گفته خود او، در اصفهان بیشتر به حکمت اشتغال داشته و علاوه بر تحصیل، فلسفه صدرایی تدریس می‌کرده است. در حدود سال 1220ق به ایران بازگشت و در تهران به تدریس و تبلیغ امور دینی پرداخت. پس از چندی دوباره به عتبات بازگشت. اعتراض‌های او به فتحعلی شاه قاجار (م1250ق) و عدم تصدیق اجتهادش از سوی میرزا ابوالقاسم قمی، موجب مهاجرت دگرباره او به عراق شد. او مدّت کمی در درس میرزای قمی حاضر شده بود و میرزا، شناخت کافی از او نداشت و مکاتبه علمی آن دو هم بی‌نتیجه مانده بود. ادامه مطلب...

ماه شب‌ های ‌تار

بخش دوّم

گذشته از پرهیزکاری، شهامت و بیان رسا، مقام علمی شهید ثالث نیز مورد تایید تراجمه‌نویسان و دیگر دانشمندان بوده است؛ اما نویسندگان بهایی، شیخیه کرمان و پروفسور‌هانری کُربن (م1978 میلادی) اسلام‌شناس معاصر فرانسوی کوشیده‌اند تا جایگاه علمی او را انکار کنند و ادعا کرده‌اند که حکم تکفیر احسایی را همه عالمان به ویژه فقیهان برجسته شیعه قبول نکرده‌اند.‌‌هانری کُربن در روند مطالعات شیعه‌شناسی، تحت تاثیر افکار شیخیه قرار داشت و این مکتب را وجهه متکامل فلسفه اسلامی می‌دانست.

آثار علمی قابل توجهی از شهید ثالث در دست است که گواه بر قدرت علمی اوست: «منهج الاجتهاد» شرح عربی 24 جلدی بر کتاب شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام نوشته محقق حلّی و یکی از منابع کتاب فقهی جواهرالکلام نوشته شیخ محمّدحسن نجفی اصفهانی است که شهید ثالث نگارش آن را در سال 1226ق در منطقه ساوجبلاغ آغاز کرد و در سال 1256ق آن را در قزوین به پایان رساند. 84 نسخه دستنویس از آن در کتابخانه‌های ایران موجود است. نسخه‌های موجود در کتابخانه‌های آیت‌الله مرعشی نجفی، دانشگاه تهران و آیت‌الله گلپایگانی قم به خط نویسنده است؛ «شرح الشرائع» در یک جلد بزرگ به عربی؛ «الفقه» به فارسی از طهارت تا دیات که در کتابخانه وزیری یزد نگهداری می‌شود؛ «عیون الاصول» در دو جلد بزرگ که بیشتر در نقد آرای اصولی میرزای قمی مشهور به صاحب قوانین الاصول است. پانزده نسخه دستنویس آن در کتابخانه‌های ملّی، آیت‌الله مرعشی نجفی، مجلس شورای اسلامی، ملک تهران، مدرسه مروی تهران، دانشگاه تهران، آیت‌الله گلپایگانی، مکتبه شیخ علی حیدر مشهد، مدرسه خیرات خان مشهد و فحول قزوینی در قزوین نگهداری می‌شود. نسخه‌های موجود در کتابخانه‌های مجلس شورای اسلامی و آیت‌الله مرعشی نجفی به خط نویسنده است. ادامه مطلب...

درآمدی بر بیمارستان وزیری، مدرسه و آرامگاه شیخ هادی نجم آبادی

حسن شمس آبادی (پژوهشگر تاریخ معاصر)

بیمارستان وزیری بین سال‌های 1314 تا 1318ق بنا بر وصیت میرزا عیسی وزیر و با همت و تلاش شیخ هادی نجم آبادی ساخته شد. این بیمارستان جزو سومین یا چهارمین بیمارستان های تهران بود که تا سال 1350ش فعالیت های پزشکی در آن انجام می شد. در حال حاضر بیمارستان وزیری در خیابان ولی عصر فعلی، پایین‌‌تر از سه راه جمهوری و در کوچه وزیری واقع شده است. بر کتیبه ا‌ی که در سر در آن نصب شده است، این چنین نوشته شده است: «مریض‌خانه ملتی که حسب‌الوصیه‌ی مرحوم مبرور میرزا عیسی وزیر الحسینی طاب ثراه مرحوم علیین مکان آقای حاج شیخ‌ هادی مجتهد نجم آبادی اعلی‌الله مقامه از ثلث آن مرحوم بنیاد فرموده‌اند و ابتدا باز شدن در غره شهر رمضان سنه 1318 قمری» اراده و علاقه شیخ به ساخت این بیمارستان به حدّی بوده که او و فرزندش چون کارگری ساده، در ساخت بیمارستان کمک کرده­اند. بی­حکمت نیست که بعد از وفات ایشان، تعدادی از افراد وابسته به این خاندان در رشته پزشکی ادامه تحصیل دادند و در حال حاضر از پزشکان موفق در رشته کاری خود هستند. شیخ هادی علاوه بر ساختن بیمارستان، در بنا نمودن چندین مدرسه به طور مستقیم و یا غیرمستقیم نقش داشته است.

 متن کامل مقاله  

اشاره: در اردیبهشت 1394 مقاله آقای طاهر اصغرپور از فرهنگیان اهل قلم و خوش فکر شهرستان نظرآباد در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارایه شد. ایشان متولّد 1353 و دارای کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین است. در نشانی http://www.barabari1.blogfa.com/ دیگر نوشته های ایشان را هم بخوانید.

ناسیونالیسم مدنی و همبستگی ملّی در جمهوری اسلامی ایران

 چکیده: در نظام بین ­الملل کمتر کشوری یافت می ­شود که شهروندان آن از هویت یکسانی برخوردار باشند. با توجه به این­که در عصر مدرن بدون همبستگی ملّی، بقا و دوام نظام سیاسی دولت - ملت غیر ممکن است، لازمه همگرایی به رسمیت شناختن حقوق تمام گروه­ها با هویت های متنوع است. سابقه تاریخی مردم ایران در زندگی مسالمت ­آمیز اقوام و مذاهب در کنار یکدیگر و تاکید دین مبین اسلام بر حقوق و آزادی های فردی از طرفی و وقوع منازعات سیاسی با پس ­زمینه مذهبی در خاورمیانه و استقبال ایرانیان از گفتمان همگرایی بر اساس حقوق مدنی در طی دو دهه اخیر، از طرف دیگر، ما را بر آن می ­دارد که به دنبال همگرایی ملی در ایران باشیم. لازمه همگرایی ملّی در جوامع متکثر احترام به تمامی هویتهاست. قانون اساسی جمهوری اسلامی دارای اصولی است که ناظر بر حقوق مدنی شهروندان است ولی بنا به دلایلی معطل مانده است. در شرایط کنونی ایران، ناسیونالیسم مدنی با اهتمام به وجود تمامی هویت­ها و گروه­های اجتماعی در چارچوب جامعه مدنی شرایط لازم را برای ایجاد همبستگی ملّی فراهم می ­کند.

دانلود متن کامل مقاله

کتاب «حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی» منتشر شد 

خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا): کتاب «حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی» از سوی دکتر علی سلیمان ‌پور عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد به چاپ رسید. دکتر علی سلیمان ‌پور استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد در گفت‌ و گو با خبرنگار خبرگزاری آنا اظهار کرد: «هر چند حرکت مشروطه ‌خواهی مردم ایران چند سالی پس از درگذشت نجم ‌آبادی آغاز شد، لیکن نقش وی در مهیا ساختن مقدمات جنبش چه از طریق شاگردانی که تربیت کرده و چه به لحاظ نفوذ معنوی و هدایت کلی آن به سمت آرمان‌های مشروطه‌ خواهی غیرقابل انکار است. این کتاب مشتمل بر اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی آیت‌الله حاج شبخ هادی نجم‌آبادی از علمای نواندیش ایران در عصر قاجاریه (همزمان با ناصرالدین شاه قاجار) است که نقش مهمی در پیدایش و تکوین گفتمان مشروطه‌ خواهی ایران داشته است.»

مولف کتاب گفت: «وجه مهم ‌تر پیوند نجم‌ آبادی با مشروطه ‌خواهی مربوط به تاثیرات و پیامدهای افکار و اندیشه ‌هایی است که براساس فهم عقلایی دیانت، الگویی مناسب و رویکردی کارآمد را پیش نهاده و اصول مشروطه‌ خواهی را موجه کرده است.» سلیمان‌پور، عقل‌ گرایی، آزاداندیشی و خرافه‌ ستیزی را عوامل موثر زمینه‌ های توسعه گفتمان مذکور در فضای سیاسی - اجتماعی و مذهبی ایران خواند و افزود: «آنچه با عنوان گفتمان دیانت عقلایی از سوی نجم‌آبادی در سالیانی که کهنه ‌پرستی، جزم ‌گرایی و تقلید کورکورانه، خرافه، فقر و... فضای ایران را آکنده کرده بود، ارایه شد، چیزی جز تفسیر عقلانی دیانت با هدف رهایی کشور از شرایط انحطاط و عقب ماندگی گسترده نبوده است و عقل ‌گرایی، آزاد‌اندیشی، روشنفکری و خرافه ‌ستیزی در مواجهه با مقتضیات و الزامات زمانه اموری بوده است که زمینه‌ های توسعه گفتمان مذکور در فضای سیاسی - اجتماعی و مذهبی ایران را هموار کرده است.»

کتاب حاج شیخ هادی نجم‌آبادی و طرح گفتمان دیانت عقلایی در چهار فصل شامل زندگی نامه نجم ‌آبادی، مروری بر روش‌ شناسی نجم ‌آبادی در کتاب «تحریر العقلاء»، دیانت عقلایی و مسائل آن در کتاب «تحریر العقلاء» و تحلیل انتقادی گفتمان دیانت عقلایی در 128 صفحه در قطع وزیری تالیف شده است. کتاب ‌های «گفتارهایی پیرامون انقلاب و جمهوری اسلامی ایران»، «هیولای فاشیسم» و «حکایت عقل و دین بر اساس دو روایت غربی و اسلامی» از دیگر تالیفات سلیمان ‌پور است.