عاشقی پای دار قالی
استاد جمشید امینی در سال 1282ش در روستای فشند از توابع شهرستان ساوجبلاغ زاده شد. وی از آغازین روزهای کودکی به نقش و رنگ علاقه داشت. در پنج سالگی به‌همراه خانواده اش به تهران آمد و در این شهر با بافندگی قالی آشنا شد. در سال 1298ش به مدرسه صنایع مستظرفه استاد کمال‌المک راه یافت و استعداد وی مورد توجه استاد گران قدر نقاشی ایرانی قرار گرفت و در آن مدرسه دار قالی برپا کرد. بدین ترتیب، امینی طراحی را نزد کمال الملک آموخت.
استاد امینی از طراحان فرش نوین ایران به شمار می رود. وی اصولی نوین را در این هنر ایجاد کرد و با شیوه ای خاص چون بافندگی گوبلن، به ابداع آثار هنری پرداخت. استاد امینی نخستین هنرمندی بود که شیوه شبیه سازی را در فرش ایران متداول کرد. وی آخرین بازمانده از شاگردان استاد کمال الملک بود که احترام خاصی به استاد خود و اندیشه اش داشت. استاد امینی علاوه بر مهارت و استادی در هنر طراحی، مردی عارف پیشه و اندیشمند بود، به طوری که شاگردان در اخلاق و اصول عارفانه انسانی، او را چون مرادی می ستودند. وی عاشق استاد خویش بود و در تمام عمر یاد استاد و مرادش کمال الملک را عزیز می داشت، به نحوی که هر‌گاه از او سخن می گفت، قطرات اشک از چشمانش جاری می شد.
از جمله توصیه های وی به شاگردانش، پاکی زبان و احترام به مقام ارجمند زن بود. او عقیده داشت که مردان بزرگ را زنان پاکدامن ساخته اند، پس باید به ستایش مقام زن و مادر که منشاء همه بزرگی ها است، پرداخته شود. یکی از فرزندان امینی که از جمله شاگردان وی نیز بوده است، دکتر حسن امینی است که شیوه ابتکاری پدر را دنبال می کند.
استاد جمشید امینی آخرین بازمانده از شاگردان کمال الملک و مکتب وی بود که در سن نود و پنج سالگی در نوزدهم دی ماه سال 1377 جهان را بدرود گفت و روز سه شنبه 22 دی 1377 در میان اندوه هنرمندان بسیار و مردم زادگاهش فشند، در این روستا به خاک سپرده شد. استاد امینی با تعلیم و تشویق استادش، کمال‌الملک، فاصله نقاشی رنگ و روغن و بافت قالی با پشم و کرک را از میان برداشت و نه به یاری قلم و رنگ بلکه به مدد نخ و تار و پود، به پرده ها جان بخشید و بدین ترتیب، مبتکر شیوه نوین مکتب نقاشی بر قالی در ایران شد.
طالقانی و مساله‌اش
حامد زارع
اندیشه بازگشت به قرآن و آموزه‌های آن در تاریخ جدید ایران به مثابه یک سلاح ایدئولوژیـــک که دو امر دنیاگرایی (sécularisme) و جـــــــــزم گرایــــی (dogmatism) را به چالش کشیده، جزء سرفصل های کمتر پرداخته شــده تاریخ اندیشه معاصر محسوب می‌شود. اگرچه می‌توان ریشه‌ها و ایده‌های این مراجعه به قرآن را تا قرون میانه به عقب کشید و در آثار و آرای ابن‌تیمیه، متفکر نامدار اهل سنت و جماعت رصد کرد؛ اما در بستر اندیشه شیعی، این متفکران ایرانی اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی (زمانه و دقیقه آغاز تاریخ مدرن ایران) بودند که با نیتی زمینه مند و معطوف به شرایط تاریخی خواهان طرح اندیشه بازگشت به قرآن شدند. آنان دو دغدغه داشتند؛ به عبارت دیگر طیف متفکران ایرانی که خواهان بازگشت به قرآن بودند، دو هدف متفاوت داشتند: گروهی همانند سیدجمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی عزم مبارزه با استبداد مطلقه قاجاری داشتند و گروهی دیگر نظیر اسدالله خرقانی داعیه دار مبارزه با خرافات و پالایش دیانت و مذهب از واردات بی مبنا و سند معتبر بودند.
اگر پیشگامان بازگشت به قرآن در آستانه نهضت مشروطیت دغدغه‌ای سیاسی داشتند، در دوره رضاشاهی این دغدغه سیاسی، وجه دینی به خود گرفت. اما پس از شهریور و آغاز نفوذ مارکسیسم تا پس از کودتای 28 مرداد که روزنه‌های هر گونه فضای تنفس سیاسی و اصلاحات بسته شد و هم هنگام رگه‌های اندیشه مارکسیستی به مثابه اندیشه مبارزه با استبداد و استعمار قوی‌تر شد، اندیشه بازگشت به قرآن نیز تحت تاثیر تمایلات چپ‌گرایانه، وجهی انقلابی به خود گرفت.
پرپیداست تمثیل اندیشه بازگشت به قرآن در عصر چپ‌گرایی از آن کسی جز آیت الله طالقانی نیست. همو که با شاگردی در عرصه نوگرایی دینی، قرآن را در کانون جهد فکری خویش قرار داد و به این ترتیب وجه دینی کار خود را به نمایش گذاشت و با اهتمامی که به فکر اعتراضی مسلط دوران داشت، تقریر دوباره‌ای از رساله تنبیه الامه و تنزیه المله میرزای نائینی به دست داد و وجه سیاسی کار خویش را خاطرنشان ساخت. اگر وجه نخست در اعتراض به دگماتیسم و تحجرگرایی بود، وجه دوم در مواجهه با استبداد معنا پیدا می‌کرد. مساله طالقانی در دهه 40 و 50 معطوف به این دو وجه دینی و سیاسی بود. وجوهی که پس از طالقانی و با تاسیس جمهوری اسلامی و سیستماتیک شدن فکر دینی، چهره متفاوتی پیدا کرد.
نماینده ساوجبلاغی نخستین دوره مجلس شورای ملّی
آقا سیّدمصطفی حسینی برغانی (1238 - 1310ش) فرزند سیّدعباس کبیر، نویسنده، شاعر و نماینده نخستین دوره مجلس شورای ملّی (مشروطیت) است. از او یک سفرنامه با عنوان «گوهر مقصود» و یک دیوان کوچک شعر باقی مانده است. شعر او متوسط و بیشتر در منقبت اهل بیت علیهم السلام است اما سفرنامه اش بسیار خواندنی است و گذشته از جنبه تاریخی در روشن کردن برخی زوایای تاریکِ تاریخ مشروطه خواهی ایرانیان در دوره استبداد صغیر (1326 - 1327ق) موثّر است و در زمینه آشنایی با عادات و آداب اجتماعی حدود صد سال پیش تهران و برخی دیگر از ولایات ایران، منبع مفیدی به شمار می رود. این کتاب در سال 1381ش به کوشش زهرا میرخانی (متولّد 1322ش) نوه سیّدمصطفی حسینی برغانی منتشر شده است.
سفرنامه گوهر مقصود، شرح گریزِ او پس از بمباران مجلس شورای ملّی به دستور محمّدعلی شاه (م1303ش) ششمین پادشاه سلسله قاجاریه، به مشهد مقدّس است. در شهریور 1287ش پس از غائله بمباران، او که نماینده صنف سمساران از تهران و بنیانگذار انجمن اتحادیه اصناف بود، از ترس تعقیب ایادی محمّدعلی شاه، سی و چهار روز، خود را در خانه زندانی می کند و چون درمی یابد که در تهران امنیّت نخواهد داشت با گاری پُست به طور ناشناس به مشهد می گریزد؛ شهری که پیش از او آیت الله سیّدمحمّد طباطبایی (م1299ش) را به آنجا تبعید کرده بودند. ادامه مطلب...
قرار شهدای غواص با تئاتر گذاشته شد / بازخوانی اسطوره ایرانی
مهرداد کوروش‌نیا نویسنده و کارگردان ساوجبلاغی، نمایشنامه «قرار» را به پایان رسانده و به بخش نمایشنامه نویسی جشنواره سی و چهارم تئاتر فجر ارایه کرد. کوروش نیا درباره جدیدترین فعالیت خود در زمینه نمایشنامه نویسی در سال جاری به خبرنگار خبرگزاری مهر گفت: «به تازگی نگارش نمایشنامه «قرار» را بر اساس ماجرای کشف پیکر شهدای غواص هشت سال جنگ تحمیلی به پایان رساندم. این اثر داستان پدری را روایت می‌کند که 29 سال منتظر بازگشت فرزند رزمنده اش بوده است.»
وی ادامه داد: نمایشنامه «قرار» در عین حال بازخوانی یک اسطوره باستانی ایرانی نیز هست. این نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر درباره برنامه‌ریزی برای اجرای صحنه‌ای نمایشنامه «قرار» یادآور شد: نمایشنامه «قرار» را به بخش نمایشنامه 
نویسی سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ارائه دادم. ضمن اینکه صحبت‌هایی نیز با مجموعه ایرانشهر و همچنین اداره‌کل هنرهای نمایشی برای اجرای عمومی این اثر داشته‌ام ولی هنوز وضعیت اجرای عمومی این اثر به قطعیت نرسیده است. کوروش‌نیا افزود: طراحی صحنه، لباس، نور و پوستر نمایش «قرار» انجام شده و در صورت دریافت سالن و نوبت اجرا، به سرعت کار تمرین نمایش را آغاز می‌کنیم. این نمایش دارای پنج شخصیت است که در صورت مشخص شدن وضعیت زمان و مکان اجرا، گروه بازیگری نمایش هم مشخص می‌شود.
وی در پایان با بیان اینکه نمایشنامه «قرار» ششمین نمایشنامه او با موضوع جنگ و دفاع مقدس است، اظهار کرد: نمایشنامه‌های «کابوس یک رویا» در سال 82، «مانی» در سال 83، «آقالیلا» در سال 86، «آخرین نامه» سال 88 و «مادر اسفندیار» در سال 91، آثاری هستند که با موضوع جنگ و دفاع مقدس نگاشته‌ام. قرار است نمایشنامه «مادر اسفندیار» در بخش نمایشنامه خوانی جشنواره تئاتر شهر در فرهنگسرای سرو خوانش شود. مهرداد کوروش‌نیا که سرپرستی گروه تئاتر «بهمن» را عهده‌دار است، پیش از این نمایش‌های متعددی را همچون «آواز ستاره‌ها»، «درخت‌ها»، «آقالیلا» و «آخرین نامه» به صحنه برده است.
مطبوعات شیعی ایران و ایرانیان
در سال 1215ش «کاغذ اخبار» نخستین نشریه ایران با مدیریت میرزا صالح شیرازی با فاصله حدود 239 سال از انتشار قدیمی‌ترین روزنامه جهان، منتشر شد. پس از 66 سال، سیّد محمّدعلی لاریجانی اصفهانی ملقّب به داعی‌الاسلام (م1330ش) در سال 1281ش ماهنامه «الاسلام» یا «گفتگوی صفاخانه اصفهان» نخستین نشریه دینی ایران را در دوره مظفری با خط نستعلیق و چاپ سنگی منتشر کرد. این نشریه که ارگان اداره دعوت اسلامیه یا صفاخانه اصفهان بود، بیشتر به ردّ شبهات مبلّغان مسیحی و معرفی صحیح اسلام به اروپاییان می‌پرداخت. نخستین شماره آن بلافاصله پس از انتشار، توقیف شد اما پس از پنج ماه رفع توقیف گردید. داعی‌الاسلام در سال 1285ش چاپ این نشریه را با نام جدید «دعوه‌الاسلام» به زبانهای فارسی و اردو در شهر بمبئی هندوستان ادامه داد. تلاش مطبوعاتی وی، تشویق‌های آخوند ملا محمّدکاظم خراسانی (م1290ش) و حاج آقا نورالله اصفهانی (م1306ش) را در پی داشت. مشخصات نشریات مذهبی منتشر شده ایران و ایرانیان از سال 1282ش تا پایان حکومت قاجار (1304ش) به این شرح است:
1282ش) ماهنامه دعوه‌الحق، محمّدعلی بهجت دزفولی (بهجت خاوری)، تا انقلاب مشروطه کم و بیش در تهران منتشر شده است.
1284ش) هفته‌نامه اسلامیه، ابوالقاسم ضیاءالعلماء تبریزی، مدیر آن در عاشورای 1330ق به وسیله روسها به دار آویخته شد.
1285ش) دعوه‌الاسلام، سیّد محمّدعلی داعی‌الاسلام، چاپ بمبئی به زبانهای فارسی و اردو؛ دوهفته‌نامه اتّحاد و هفته‌نامه اسلامیه، ارگان انجمن اسلامیه تبریز، میرزا احمد کاتب معروف به بصیرت؛ هفته‌نامه الجمال، میرزا محمّدحسین اصفهانی، خطابه‌ها و مواعظ سیّدجمال‌الدین واعظ اصفهانی (م1287ش) در آن منتشر می‌شد؛ هفته‌نامه زشت و زیبا، نظام‌الاسلام بهبهانی ملقّب به فتح‌الممالک، ارگان انجمن اتحادیه طلاب، تهران؛ شجره خبیثه کفر، شجره طیبه ایمان، مدیر نامعلوم، تهران؛ روزنامه شیخ فضل‌الله نوری، حاوی اعلامیه‌های ضدّ مشروطه شیخ در ری؛ هفته‌نامه صراط‌المستقیم، شمس‌الواعظین کاشانی، تهران؛ هفته‌نامه گلستان، محمّدحسین رئیس‌التجّار، رشت؛ هفته‌نامه حقیقت، سیّداحمد دهکردی، اصفهان؛ هفته‌نامه ندای اسلام، سیّد ضیاءالدین طباطبایی، شیراز، برخلاف عنوان، مطالب آن بیشتر خبری و سیاسی است تا مذهبی. ادامه مطلب...
شیخ محمّدجواد مغنیه پیشگام تقریب مذاهب اسلامی
آیت الله شیخ محمّدجوادمَغْنیَه (1324 – 1400ق) مفسر قرآن کریم، فقیه نواندیش و از پیشگامان تقریب مذاهب اسلامی است. آل مَغْنیَه از خاندان های علمی شیعه در لبنان است. نیایِ آن خاندان، در قرن ششم هجری قمری از شهر مَغْنیَه در کشور الجزایر به جبل عامل لبنان رفته است. آیت الله شیخ محمّدجواد مغنیه در روستای طیردبا از توابع فرمانداری صور لبنان در خانواده ای روحانی زاده شد. در چهار سالگی، مادرش را از دست داد. پدرش شیخ محمود مغنیه (م 1334ق) که دانش‌آموخته حوزه علمیه نجف اشرف بود، او را با خود به نجف برد. در آنجا خط، حساب و زبان فارسی را آموخت. پدرش چون از عالمان مشهور لبنان بود پس از چهار سال اقامت در نجف، با دعوت اهالی منطقه عباسیه جبل عامل به لبنان برگشت و پس از چندی درگذشت. ادامه مطلب...
آیت الله طالقانی رحمت الله علیه، خود مصداق فضیلت هایی بود که دیگران را به خوان ضیافت آن دعوت می کرد. تنگناها و مقتضیات انسان زمانه خویش را درک می کرد. با سپرگرفتن نام خدا به انسان کفر نمی ورزید. به بهانه نام انسان و انسان مداری بذر انکار آسمانیان و افلاکیان را در مزرعه خاکیان و خاک نشینان نمی افشاند. در کنج حجره، خانه و خانقاه از سنت و میراث ارجمند آسمان و آسمانیان سخن به موعظه و اندرزهای تکراری نمی گفت. با اراده، عزم و ایمانی استوار گام در آوردگاه آزمون های بزرگ تاریخ و تمدن عصری نهاده بود که همه سنت های اعتقادی همه نظام های ارزشی و در یک کلام همه ملت ها، فرهنگ ها و جامعه و جامعیت های جهان را به چالش و رویارویی فرا خوانده است...
متن کامل یادداشت دکتر حکمت الله ملاصالحی درباره آیت الله طالقانی
چهارشنبه، همیشه خوب است
اسماعیل آل احمد
معاون پژوهشی حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) هشتگرد
زنگ خانه را که زدم ساعت از دو بامداد، گذشته بود. او مثل همیشه هم می خواست به کاری که کرده ام احترام گذاشته باشد هم به تأخیری که کرده ام اعتراض کند. من برای فرار از اعتراض او بهترین دفاع را حمله دیدم. البته حمله ای خودشیرینانه تا او مرا کمتر، دعوا کند. به گرمی و مهربانی به او سلام کردم بی آن که خیره در صورتش نگاه کرده باشم. یعنی انگار نه انگار که الان ساعت از دو بامداد گذشته است. از این که به من به چشم یک نامرد نگریستید ناراحت نشدم چون خودم هم دقیقاً همین حس را درباره خودم و رفتارم با همسرم که نیمه شب دم در همسایه رفته بود و او را از خواب بیدار کرده بود تا شوهر وقت نشناسش را از زیر پُل نظرآباد بر سر راه اتوبان کرج ـ قزوین به خانه بیاورد شرمگینم. او هم چیزی به من نگفت اما این سکوت از صد تا فحش هم بدتر بود. ممنون او هستم.
از وقتی که محقّق ارجمند جناب آقای علی اکبر صفری، مقاله ای مفصّل درباره مرحوم محمّدتقی عنوان نگار ساوجبلاغی ـ دبیراعلم ـ در شماره هشت فصلنامه پیام بهارستان چاپ کرد و نوشت که غالب آثار دبیراعلم، نخستین در رشته خویش است خیلی احساس وظیفه کردم که برای احیای برخی از آنها تلاش کنم. با راهنمایی های ایشان و حسین عسکری و آقای احسان الله شکراللهی و محبّت های همیشگی استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی و عنایت ریاست محترم کتابخانه مجلس جناب آقای محمّد رجبی دوانی، عکس چهار نسخه منحصر به فرد آثار مرحوم دبیر اعلم به دستم رسید: ادامه مطلب...
فقیه ساوجبلاغی که بنیانگذار دانشگاه آزاد اسلامی رودهن است
آیت الله حاج سیّد احمد میرخانی (1290 - 1372ش) فقیه و قرآن پژوه معاصر شیعه، فرزند سیّد مصطفی حسینی برغانی است که نَسَبش با 47 پشت به امام زین العابدین علیه السلام می رسد. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در تهران فراگرفت سپس در سال 1315ش رهسپار حوزه علمیه مشهد شد. طی ده سال در مشهد، از محضر علمای تفکیکی آن سامان همانند میرزا مهدی اصفهانی (م1325ش) و شیخ هاشم مدرّس قزوینی (م1339ش) کسب دانش کرد. پس از مدّتی سکونت در تهران، در سال 1330ش راهی قم شد و از محضر آیات عظام سیّد شهاب الدین مرعشی نجفی (م1369ش)، سیّد محمد حجّت کوه کمرهای تبریزی (م1331ش)، سیّد محمّد تقی خوانساری (م1331ش) و سیّد حسین طباطبایی بروجردی (م1340ش) بهره ها گرفت. در سال 1333ش با نمایندگی از طرف آیت الله بروجردی به تهران برگشت و به فعالیّت های تبلیغی و اجتماعی گسترده پرداخت.
تکمیل ساختمان مسجد ولی عصر تهران و تشکیل کتابخانه آن با حدود سی هزار جلد کتاب، تأسیس مکتب ولی عصر (موسّسه آموزش عالی اسلامی برای بانوان در سال 1352ش با همکاری تنی چند از استادان حوزه و دانشگاه)، تأسیس موسّسه صدوق جهت تعلیم و تربیت کودکان بی سرپرست در شهرری، تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در رودهن، تأسیس مجتمع های دینی و رفاهی شامل مسجد، گرمابه، مدرسه و... در روستاهای اطراف تهران، کرج و شهریار، فعالیّت های فرهنگی و تبلیغی در خارج کشور جهت تقویت شیعیان به ویژه در زمان امام موسی صدر در لبنان و کمک به احیای جلدهای پانزدهم و شانزدهم کتاب بحارالانوار و دوره 24 جلدی کتاب «مرآت العقول» نوشته علامه محمّدباقر مجلسی (م1110ق) بخشی از باقیّات صالحات آیت الله میرخانی به شمار می روند.
32 عنوان اثر چاپ شده و چاپ نشده از او برجای مانده است که فهرست آنها را در ذیل می خوانید: آیات الاحکام (پنج مجلّد)، سیر حدیث در اسلام (با مقدّمه شیخ علی دوانی)، منابری از سوره مُرسلات و هَل أتی، تاریخ اجتهاد و تقلید، شرح زیارت عاشورا، شرح اصول کافی (دو مجلّد)، مباحثی در دفاع از ولایت، مقدّمه قرآن و تفسیر سوره حمد (دو مجلّد)، تفسیر سوره نساء (دو مجلّد)، تفسیر سوره اعراف، تفسیر سوره یوسف (دو مجلّد)، تفسیر سوره های یاسین، مُزمّل، قیامت، مُدّثر و واقعه (در پنج مجلّد جداگانه)، نماز شب، کشکول، مجموعه چند منبر (سه مجلّد)، ترجمه لئالی الاخبار جلدهای یک و دو و ترجمه جلد نهم بحارالانوار و رسایل چاپ نشده. پدر آیت الله میرخانی، سیّد مصطفی حسینی برغانی (م1310ش) نماینده نخستین دوره مجلس شورای ملّی، در اصل اهل روستای تالیان از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ است. او برادر سیّد مرتضی حسینی برغانی پدر استاد سیّد حسین میرخانی (م1361ش) و استاد سیّد حسن میرخانی (م1369ش) است.
- نشر نخست این نوشته در: حسین عسکری ،«میرخانی، سیّداحمد»، دایره المعارف تشیّع، ج 15، تهران: انتشارات حکمت، 1394، ص 571.
آیت الله میرخانی در وب سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
پیشنهادهایی درباره گسترش صنعت گردشگری در محوطه ازبکی
محمّد قربانی
کارشناس ارشد برنامه ریزی توسعه منطقه ای
پیرو اطلاع رسانی در وبلاگ «ساوجبلاغ پژوهی» در مورد اثر باستانی منحصر به فرد و ملّییعنی تپه ازبکی، و اینکه قرار است این مکان به یکی از قطب های گردشگری استان البرز تبدیل شود؛ بر خود دانستم با اندک بضاعت علمی، مطالبی چند پیرامون گردشگری (حفظ این میراث فرهنگی و بازشناسایی هویت ملّی و کسب درآمد از این طریق) به قلم تحریر بیاورم.
مقدّمه: با توجه به اهمیت روزافزون گردشگری در جهان و افزایش درآمد و اشتغال از این طریق، از آنجایی که صنعت گردشگری متشکل از اجزایی است، شناخت این اجزا و ارتباط آنها با هم (نگاه هماهنگ، یکپارچه، سیستماتیک، انعطاف پذیر) در توسعه گردشگری بسیار مهم است زیرا در هر برنامه ریزی ای شناخت اصول و چهار چوب و مفاهیم مرتبط با موضوع می تواند ما را در مسیر درست هدایت نماید. ادامه مطلب...
