گزارش دیدار شیخ محمّد الحسون از روستای ایستا
از آغاز سال 1394 وبلاگ «روستای ایستای طالقان» را - به دلایلی که وقت بازگویی آنها نیست - به روز نمی کنم. اما پیگیری مطالب مربوط به آن، همچنان جزو دغدغه هایم است. تازه ترین ابرازنظر درباره اهل توقّف طالقان، از سوی یک روحانی عراقی مقیم قم صورت گرفته است. در 28 امرداد 1393 الشیخ محمّد الحسون (متولّد 1338ش) رییس مرکز پژوهش های اعتقادی (مرکز الابحاث العقائدیه)به همراه تعدادی از همکارانش از روستای ایستای طالقان دیدار کرده است. او نوشته خود را در چهار بخش «آنچه که درباره آنها شنیده و خوانده ایم»، «آنچه که من در روستا شاهد بودم و از بزرگ آنها شنیدم»، «زندگی نامه مرجع دینی آنها که در سال 1351ق درگذشت»، «فضیلت و فلسفه انتظار فرج و صدق آن به این افراد»سامان داده است. متن کامل یادداشت عربی شیخ محمّد الحسون را در پیوند زیر بخوانید:
زیارة قریة المنتظرین للحجة (عجل الله فرجه الشریف) فی مدینة طالقان
وبلاگی برای نشر آثار و اندیشه های استاد حکمت الله ملاصالحی
استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی (متولد 1329 خورشیدی در شهرستان طالقان) استاد دانشگاه های تهران و آتن و نخستین پژوهشگری است که مباحث عمیق و دشوار دانش نوظهور «فلسفه باستان شناسی» را در ایران پی ریزی کرده است .از دکتر ملاصالحی هفت عنوان کتاب و نیز مقالات متعددی به زبان های فارسی، انگلیسی و یونانی در نشریات معتبر داخلی و خارجی در زمینه های متنوع فلسفه، باستان شناسی، دین پژوهی، هنرهای آیینی و مسایل دیگر به چاپ رسیده است. نام کتاب ها به این شرح است: جلوه های کهن هنر آیینی (1377)؛ زیبایی و هنر از منظر وحیانی اسلام (1378)؛ درآمدی بر معرفت شناسی باستان شناسی (1382)؛ جستاری در فرهنگ، پدیده موزه و باستان شناسی (1384)؛ انسان، فرهنگ و سنت (1387)؛ باستان شناسی در بوته معرفت شناختی (1387)؛ باستان شناسی دین: با فانوس نظر در جستجوی آیین های گمشده (1390). استاد از سال 1381 در شهرستان ساوجبلاغ ساکن شده است. از تاریخ سه شنبه 2 آبان 1391 گروهی از شاگردان استاد ملاصالحی با هدف نشر آثار و اندیشه های این استاد فرزانه، وبلاگی با عنوان «اسرار حکمت» راه اندازی کرده اند.
نشانی وبلاگ «اسرار حکمت»:
از روستاهای سنتی و طبیعی مصر تا روستای ایستای طالقان
استاد فرزانه جناب دکتر سید حسین نصر - چهره نامدار جریان فکری و فرهنگی حکمت خالده - در کتاب تازه منتشر شده «اسلام، علم، مسلمانان و فناوری» بار دیگر درباره بحران های ناشی از علم مدرن، دلسوزانه هشدار داده است. این کتاب حاصل گفت و گوی دکتر 
مظفر اقبال با استاد نصر است که به وسیله سید امیرحسین اصغری ترجمه شده و در سال 1390 انتشارات اطلاعات، آن را به زیور طبع آراسته است. نقد علم مدرن، طرح علم اصیل اسلامی، بحران های زیست محیطی، تباین میان دیدگاه های هستی شناختی اسلامی و غربی و... از جمله محورهای اصلی این گفت و گوی خواندنی است. دکتر نصر در صفحه 133 کتاب مورد اشاره، روستاهای طبیعی و سنتی موجود در مصر را شاهد سخن خود می آورد و بر این نظر است که «باید گروه های کوچک عملیاتی داشته باشیم که بدون داشتن آگاهی های عمیق و فلسفی آماده حفاظت از محیط زیست باشند.» ایشان در این باره می گوید: «به طور مثال در جاهای خاصی از مصر که روستاهای طبیعی سنتی ساخته اند، چنین گروه هایی وجود دارند. گرچه متاسفانه اغلب اینها برای توریست ها هستند. با این وجود، این خود شروعی است. وقتی امسال به مصر رفتم، فرصت دیدار از آن واحه ها را که براساس فناوری و کشاورزی سنتی ساخته شده نیافتم. اما به من گفتند که در این روستاها، همه چیز از نظر محیطی سازگار است و امور بر مبنای روش سنتی بنا شده اند. نمی خواهم بگویم که چنان روشی در همه مصر قابل پیاده سازی است اما چنین مناطقی می توانند نمونه های بسیار مهمی برای توسعه راه های منطقی زیست باشند. فکر می کنم سال گذشته پرنس چارلز از یکی از این روستاها دیدار داشته است. او یکی از پشتیبانان بزرگ مسایل محیطی است و عناصر عمیق تر بحث را می فهمد. اما طنز قضیه اینجاست که آن روستاهای مصر، بیشتر برای گردشگران خارجی بنا شده اند و نه مردمان مصر.»
با توجه به اینکه متاسفانه دکتر نصر بیش از 30 سال است که از زادگاهش دور است، گمان کنم از وج
ود «روستای ایستای طالقان» مطلع نیست. در همین راستا خدمت استاد گرانقدر عرض می شود که گروهی از شیعیان دوازده امامی تبریزی منتقد مدرنیته، با الهام از آرای فقهی و اصولی آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفای 1311 ش) از اواخر دهه شصت خورشیدی، روستایی به طور کامل سنتی و طبیعی در منطقه طالقان واقع در غرب شهر کرج برپا کرده اند. آنها به شدت دغدغه حفظ محیط زیست دارند و بر این نظرند که علم مدرن، کره زمین را به تباهی کشانده است. آنها در درون زیست سنتی خود، کشاورزی و دامپروری به دور از فناوری های مدرن را سامان داده اند. «اهل توقف طالقان» از طب مدرن استفاده نمی کنند و با طب سنتی آشنایی کامل دارند. کسی در روستای ایستا، سکته نمی کند و سرطان نمی گیرد (جهت آگاهی بیشتر در این باره رجوع کنید به: حسین عسکری، روستای ایستا، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1389).
شرف الدین محمود شاگرد ساوجبلاغی ابن ابی جمهور
علی اکبر صفری
یکی از منابع پژوهشی رجالی اجازات روایی است. از فقیه بزرگ شیعه، ابن ابی جمهور احسائی (قرن دهم) اجازهای برای یکی از شاگردانش شرف الدین محمود بن سید علاء الدین بن جلال الدین طالقانی در تاریخ 912 ق نوشته شده است. رونوشت این اجازه در بحارالانوار علامه مجلسی (1110 ق) جلد 105 ص 13-17 آمده است. از این اجازه سه نسخه دیگر به شرح ذیل موجود است: أ. مجموعه اجازات شیخ نعمت الله بن حسین عاملی، تاریخ کتابت قرن 11، موجود در کتابخانه آیت الله حکیم نجف اشرف به شماره 134 (فهرست کتابخانه حکیم ص 150 تا 153)؛ ب. مجموعه اجازات شیخ ابراهیم بن محمد حرفوشی (1080 ق)، تاریخ کتابت قرن 11 موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 8975؛ این مجموعه منبع اصلی نسخه اجازات بحارالانوار بوده است؛ ت. مجموعه اجازات سید حسین کرکی که در آن خطوطی از شیخ بهایی و پدر بزرگوارش شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی دیده می شود. این مجموعه در کتابخانه وزیری یزد به شماره 1708 (فهرست کتابخانه وزیری یزد ج 3 ص 1027- 1033) نگهداری می شود.
پذیرش مدرنیته نفی شده از باب اکل میته و اضطرار
یکی از مهم ترین فصول چاپ دوم کتاب «روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان» - که در دست انجام است - مقایسه جریان «تجددگریز سنتی» به ویژه «اهل توقف طالقان» با جریان های همسان در ایران معاصر است. «فرهنگستان علوم اسلامی قم» از جمله جریان های فکری - سیاسی حوزه علمیه قم است که در سال 1358 خورشیدی به کوشش مرحوم سید منیرالدین حسینی هاشمی (متوفای 1379 خورشیدی) تاسیس شد. مسئولیت فرهنگستان، پس از مرگ بنیانگذار آن، به سید محمدباقر میرباقری (متولد 1340 خورشیدی) سپرده شد که تاکنون ادامه دارد. این جریان فکری علاوه بر نفی کلیت مدرنیته می کوشد بدیلی برای آن طراحی نماید. مدرنیته از نظر فرهنگستان همانند آفرینش شجره ممنوعه، وجود ابلیس و سایر پدیده های شر، نوعی امتحان الهی است که بر مدار ولایت خداوند نمی چرخد و بزرگ ترین ارتداد عصر غیبت کبری به حساب می آید. مدرنیته چون بر بنیان های حسی و غیر الهی سامان یافته، همواره به اقامه کفر و الحاد می پردازد و جریان ابلیس در تاریخ را سرپرستی می نماید. از آنجا که اقامه دین در ذیل مدرنیته امکان ندارد، می بایست از مدار آن خارج شد و با انحلالش در الگویی دیگر به اقامه دین پرداخت.
آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی و فتوای تحریم شناسنامه
مدتی است که برای نگارش مقاله «مصلحت» برای دایره المعارف تشیع، هر مطلب کوتاه و بلند فقهی مرتبط با مصلحت را می خوانم و از مطالب مورد نیاز یادداشت برداری می کنم. در همین راستا کتابی دیدم با عنوان «کاربست مصلحت در نظام جمهوری اسلامی ایران» نوشته آقای سید علی رضا ادیانی (متولد 1343 خورشیدی) که به کوشش ناشر قمی «زمزم هدایت» در تابستان 1390 منتشر شده است. نویسنده در فصل نخست کتاب پس از تعریف «مصلحت» و تقسیمات آن، در تعریف «حکم حکومتی» نوشته است: «حکم حکومتی عبارت است از مجموعه دستورات و مقرراتی که براساس ضوابط شرعی و عقلانی و براساس مصلحت جامعه به طور مستقیم و غیر مستقیم از سوی حاکم اسلامی برای اجرای احکام و حدود الهی و به منظور اداره جامعه اسلامی با توجه به مقتضیات زمان در ابعاد گوناگون آن و تنظیم روابط داخلی و خارجی آن صادر می گردد.» ایشان در ادامه، ویژگی های حکم حکومتی را برشمرده و در ذیل سومین ویژگی - بدون ذکر هیچ منبعی - نوشته است: «موضوع حکم حاکم به طور غالب، جزئی و در رابطه با واقعه خاصی است مانند تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی یا حکم تحریم شناسنامه از مرحوم آیت الله میرزا صادق آقای تبریزی.»
مردمانی پاک دل در روستایی نزدیک طالقان
کتاب «تبیان صادق» که شامل مطالبی تفصیلی درباره آثار و افکار آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی (مرجع اهل توقف طالقان) است به قلم حجت الاسلام سید ابراهیم سیدعلوی در اردیبهشت 1391 از سوی موسسه کتابشناسی شیعه (مستقر در قم) در شمارگان 2000 نسخه و 632 صفحه منتشر شد. حجت الاسلام رضا مختاری مدیر موسسه کتابشناسی شیعه درباره اهمیت این کتاب نوشته است: «وظیفه و هدف موسسه کتاب شناسی شیعه معرفی همه جانبه و دقیق بزرگان، عالمان و مولفان شیعه و آثار مکتوب آنان است و چون مرحوم آیت الله میرزا صادق آقا تبریزی (اعلی الله مقامه) بدون شک یکی از عالمان بنام و بزرگ و تاثیر گذار شیعه در سده اخیر است، تدوین و نشر سرگذشت و معرفی آثار و افکار ایشان در دستور کار موسسه قرار گرفت. از آنجا که نویسنده محترم حضرت حجت الاسلام جناب مستطاب آقای سید ابراهیم سیدعلوی (ادام الله سبحانه عمره و توفیقه) از سال ها پیش در این زمینه مطالعه کرده و از حدود بیست و پنج سال پیش، یعنی از سال 1366 ش تاکنون، مقالات و مطالبی درباره ایشان نگاشته اند، از ایشان خواستم این مهم را بر عهده گیرند که بحمدالله پذیرفتند و نتیجه تلاش ایشان و کوشش موسسه برای آماده سازی و تکمیل آن، به شکل کنونی در آمد.
عصر همهمه های خاموش
استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی
از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد
حضور تاریخی انسان در جهان چونان «وجودی» تاریخی شده و تاریخمند، فرهنگ‌پذیر و فرهنگ‌ساز، بدون دخالت و وساطت مستقیم و حضور فعال «دیگری» میسر نیست. حضوری بدون بیداری و باور به این واقعیت که تاریخی و تاریخمند بودن و بدون بودن با دیگری - چیزی که ارسطو آن را به سرشت اجتماعی شاخصه انسان بودن تعبیر کرده و در تعریف انسان از مفهوم جامعه (Koinia)که مهم و کلیدی‌ترین معنای آن یعنی، در نسبت و رابطه بودن است استفاده برده - قابل تصور نیست. ارسطو در تعریف انسان از یک مفهوم به غایت کلیدی و بنیادین و گران‌معنا در زبان هلنی کمک طلبیده که با نکته‌ای که می‌خواهم بگویم، ربط وسیعی دارد. واژه لوگوس از جمله واژه‌های کلیدی است که در زبان هلنی معانی لغوی پرشماری برایش ذکر کرده‌اند. بی‌مناسبت نیست در اینجا به پاره‌ای از آن معانی لفظی اشاره بشود: نطق، سخن، زبان، بیان، کلمه، کلام، منطق، عقل، معرفت، اندیشه، دلیل، علت و موارد فراوان دیگر از این دست. معانی لفظی که از مفهوم کلیدی و بنیادین لوگوس افاده شده چیزی از لایه‌های معنایی عمیق و اصیل و گوهرین آن را به دست نمی‌دهند. با این همه وقتی اندکی در همین معانی لفظی و لغوی‌ای که برای لوگوس ذکر شده تأمل و تعمق کنیم متوجه خواهیم شد، اساساً انسان بودن بدون چنین شاخصه‌هایی قابل تصور نیست. تصادفی نیست که ارسطو در به دست دادن تعریفی جامع و مانع و قابل‌قبول از مفهوم انسان بودن از چنین واژه کلیدی مهم و بنیادینی استفاده برده است.
قصه روستای ایستای طالقان به روایت مهدی نصیری
مهدی نصیری مدیرمسئول فصلنامه سمات در گفت و گو با ماهنامه فرهنگ عمومی (شماره 8، اسفند 1390) درباره روستای ایستای طالقان ابراز نظر کرد. جهت آشنایی با فعالیت های فرهنگی و علمی مهدی نصیری رجوع کنید به: http://nasiri1342.blogfa.com
- ماهنامه فرهنگ عمومی: اگر اجازه بفرمایید وارد بحث از ایران و مدرنیته شویم. چون می دانیم شما در این زمینه بحث هایی دارید که با توجه به معضلات کشور بحث های مهمی هم هست. برخی تصورات در رابطه با فرمایشات شما وجود دارد می گویند شما مخالف استفاده از تکنولوژی یا علم هستید. معتقدند شما می خواهید مردم مانند اهالی روستای ایستای طالقان زندگی کنند. از این جا بحث را شروع کنیم و بعد وارد نسبت مدرنیته و ایران شویم و اگر زمان اجازه داد، وارد خاطرات شما و وجوه سیاسی این رابطه شویم.
«یونان پیش از متفکران» به روایت استاد ملاصالحی
فرصتی به دست آمد که در روز سوم اسفند 1390 برای شنیدن سخنرانی علمی استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی - از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ و طالقان - به بنیاد حکمت اسلامی صدرا رفتم. عنوان آن نشست علمی «سیر تفکر فلسفی در ایران و یونان باستان» بود که در قالب چهاردهمین همایش تاریخ فلسفه برگزار شد. وب سایت بنیاد حکمت اسلامی صدرا آن همایش را به شرح زیر گزارش کرده است:
«چهاردهمین گردهمایی علمی - فلسفی طرح تدوین تاریخ فلسفه تحت عنوان «سیر تفکر فلسفی در ایران و یونان باستان» در سالن
صدرالمتألهین بنیاد حکمت اسلامی صدرا و به همت گروه تاریخ فلسفه و با حضور استادان و پژوهشگران برجسته این حوزه و رئیس انجمن تاریخ فلسفه و بنیاد حکمت اسلامی صدرا، حضرت آیت الله سید محمد خامنه ای برگزار گردید.پس از قرائت آیاتی چند از کلام الله مجید آقای دکتر حسین کلباسی با اعلام برنامه سخنرانی ها و معرفی سخنرانان، گزارشی از کارهای علمی انجام شده به همت مرکز تدوین تاریخ فلسفه و برنامه های آتی این مرکز ارایه کرد. دکتر حسین کلباسی عضو هیأت رئیسه انجمن علمی تاریخ فلسفه اظهار کرد که بیش از نیم دهه است که مرکز تدوین تاریخ فلسفه به منظور در انداختن طرحی نو در تدوین تاریخ فلسفه و حکمت تشکیل شده است و هدف از آن نشان دادن سهم مشرق زمین به ویژه سهم تفکر ایرانی در تاریخ تفکر و تمدن جهانی است. وی در پایان اظهار داشت هدف از این نشست ها، تعاطی و داد و ستد فکری صاحب نظران و گشودن افق های تازه و فضای گفت و گوی علمی در این حوزه است.در این گردهمایی تخصصی سه تن از پژوهشگران حوزه فلسفه ایران و یونان باستان به سخنرانی پرداختند که به ترتیب عبارت بودند از: دکتر حکمت الله ملاصالحی؛ دکتر سعید بینا مطلق؛ دکتر احمد پاکتچی.
نخستین سخنران این گردهمایی دکتر حکمت الله ملاصالحی، استاد دانشگاه های تهران و آتن، به ایراد سخنرانی تحت عنوان «یونان پیش از متفکران» پرداخت. دکتر ملاصالحی پس از مقدمه ای به بیان تفاوت اسطوره و وحی یا اسطوره و لوگوس اشاره و اظهار کرد: «اسطوره سرشت آیینی دارد و با آیین ها در هم تنیده است. اسطوره شاعرانه است و خصلت شعری دارد. شعر با اسطوره هم سرشت است. همچنین اسطوره سرشت روایی دارد و روایت حوادث گذشته است. خیال و واقعیت در اسطوره به هم برمی خورند و مرزهای واقعیت و خیال نامشخص اند. همچنین در تفکر اسطوره ای مرزهای «وجود» و «موجود» نامشخص اند.»دکتر ملاصالحی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: «سرآغاز تفکر فلسفی در یونان آناکسیماندر است که می گوید: «بی نهایت یگانه است نه آغاز و نه انجامی دارد». دراینجا لوگوس وجود را از موجود جدا می کند.» در پایان استاد دانشگاه تهران گفت: «در تاریخ وحیانی و عقلانی وجود از موجود جدا می شود و اینکه اسطوره زدایی در ایران، الهی و و حیانی است و در یونان عقلانی و مبتنی بر لوگوس.» دکتر ملاصالحی در جمع بندی نهایی سخنی را از دموکریتوس به زبان یونانی نقل کرد که نمودار اندیشه های فیلسوفان پیشاسقراطی است: پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک.
پس از برگزاری سخنرانی ها، مباحث مذکور به نقد و مباحثه گذاشته شد و صاحب نظران و متخصصان دیگر نیز به اظهار نظر علمی پرداختند. رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا نیز در پایان بحث و گفت و گوی استادان و حاضران، ضمن جمع بندی سخنان استادان و متخصصان و بیان نقاط ضعف و قوت آنها و بیان رهنمودهایی در این زمینه، فضای نقد و گفت و گو در حوزه پژوهش های ایران و یونان باستان را مایه نشاط و پیشرفت فکری و علمی برشمردند. این گردهمایی در ساعت 7 بعدازظهر و پس از پرسش و پاسخ میهمانان مدعو و سخنرانان به کار خود پایان داد.
